سمیه می‌گوید، من عاشق خاله اقدسم! با این‌که وضع مالی خوبی ندارند اما عقلش کار می‌کند ، عید که می‌شود دو نفر را می‌آورد خانه و خودش هم می‌نشیند فرمان می‌دهد که اینجا را بساب، آنجا را بروب! برعکس مادر من که هر سال، هنوز اسفند هم از راه نرسیده شروع می‌کند به انجام هر کاری و هنوز شب نشده، هی آه و ناله می‌کند و دستش را می‌مالد، کمرش را می‌فشارد، گردنش را ماساژ می‌دهد و از خستگی نای حرف زدن را هم از دست می‌دهد.
مادر سمیه تنها کسی نیست که با نزدیک شدن فصل خانه‌تکانی، سلامتش را راحت و ارزان از دست می‌دهد و خودش را به دام پیری زودرس و سریع می‌اندازد. خیلی از خانم‌ها در این برهه از سال کارهایی می‌کنند که حاصلش یک خانه تمیز اما یک خانه‌دار خسته با آسیب‌دیدگی‌هایی بدتر مثل اگزمای پوستی، کمردرد، گرفتگی عضلات و... است. مادر سمیه می‌گوید: یکی از زیبایی‌های ایام نزدیک به عید، تماشای همین فرش‌های شسته شده و آویخته شده از دیوارها و پشت‌بام‌هاست، شیشه‌هایی که پر از لکه‌های به‌جا مانده از باران و گرد و غبار است را که نمی‌شود کثیف گذاشت! مهمان‌ها چه می‌گویند اول سال که به خانه آدم می‌آیند؛ نمی‌گویند زن خانه خورده و خوابیده؟! از آن گذشته کلا این کارها بالاخره سنت است؛ سنتی که اگرچه همراه با دردهای موقتی است، ولی وقتی این تمیزی‌ها و زیبایی‌ها را می‌بینید خستگی‌تان در می‌رود. نمی‌شود که خانه و انباری و محل کار را حداقل یک بار در سال تمیز نکرد.
دردها و رنج‌های نظافت
هر کاری، حتی خوردن، سختی‌هایی دارد! انسان نه می‌تواند انجام کار و فعالیت را کنار بگذارد و نه باید طوری فعالیت و کار کند که سلامتش را از دست بدهد. خانه‌تکانی هم از آن کارها و فعالیت‌هایی به شمار می‌رود که اگر با رعایت برخی اصول صورت گیرد هم کار تمیزی خانه صورت گرفته است و هم سلامت شخص در معرض خطر قرار نگرفته است.
درد معمولا پیام و هشدار بدن به فشار زیاد یا مشکلاتی است که در جایی از آن سبب ایجاد اختلال شده است. با فرارسیدن موسم خانه‌تکانی، این فشار بیشتر بر ناحیه کمر، گردن و مفاصل دست و پا وارد می‌شود و به دلیل سرپا ایستادن زیاد یا کار کشیدن بدون استراحت از عضلات بدن، دردهای کمر و گردن و دست و پا و اسپاسم‌ها یا گرفتگی‌های عضلانی بیش از دردهای دیگر در اشخاصی که می‌خواهند هر چه سریع‌تر خانه‌تکانی را به پایان برسانند بروز می‌کند. به همین دلیل است که معمولا خانم‌های خانه‌دار در آستانه فرارسیدن عید دچار مچ‌درد، پادرد یا کمردرد می‌شوند و شب‌ها قبل از خواب حالت بی‌حسی و گزگز عضلاتشان را دربرمی‌گیرد.
برخی افراد، مانند مادر سمیه گمان می‌کنند خودشان می‌توانند کارهای نظافت را انجام دهند یا پرداخت پول به کسی که این کارها را انجام دهد از توانشان خارج است، اما نکته اشتباه در نگاه این اشخاص آن است که چند برابر همان پول پرداختی را باید بابت مشکلات سلامتی در آینده پرداخت کنند. بنابراین اگر بر اساس چنین نگاهی خودتان دست به انجام کارهای سنگین و حمل اجسام و تمیز‌کردن کف زمین و... می‌کنید، بهتر است کمی به سود و زیان آن هم فکر کنید.
اگر به هر دلیل دیگری خودتان مجبورید یا علاقه‌مندید چنین کارهایی را انجام دهید، برای این‌که از این دردها حین نظافت در امان بمانید و حتی بدتر از آن، دچار آسیب‌دیدگی مهره‌های ستون فقرات، مفاصل، تاندون‌ها و... نشوید خیلی بهتر است که برای حفظ سلامت خودتان کار نظافت و خانه‌تکانی را در مدتی بیشتر و با وارد آوردن فشاری کمتر به خود و دیگر اعضای خانواده انجام دهید. افرادی هستند که به جای نظافت تمام خانه در یک یا دو روز، چند روز را برای این کار در نظر می‌گیرند و تمیز کردن هر اتاق یا هر قسمت را به روزهای متعدد اختصاص می‌دهند. شما هم اگر چنین کنید فشار کمتری را متحمل شده‌اید، اما با وجود این باز هم پیش از انجام کار، باید اصولی را بدانید و رعایت کنید که در ادامه بیان می‌شود.
بلند کردن و جابه‌جا کردن وسایل
ـ یکی از ساده‌ترین و معروف‌ترین اصولی که متخصصان برای بلند کردن اجسام و وسایل ذکر می‌کنند این است که ابتدا باید بنشینید و بدون قوز کردن یا خم کردن کمر، زانوهایتان را به زمین تکیه دهید و در حالی که خودتان را در موقعیتی هرچه نزدیک‌تر به جسم مورد نظر قرار داده‌اید، آن را از زمین بلند کنید. با این کار نیرو و فشار سنگین به جای وارد شدن به کمر یا مفصل زانو، در ناحیه عضلانی ران پخش می‌شود و از وارد آمدن آسیب به کمر یا مفاصل پا پیشگیری کرده‌اید (اگر نمی‌خواهید قسمت زانوی شلوارتان کثیف شود می‌توانید بریده‌ای از روزنامه یا دستمالی کوچک را روی زمین بگذارید و زانوهایتان را روی آن بگذارید. هر وسیله نرم‌تری برای گذاشتن زیر زانوها در این مورد بهتر است. اگر به هر دلیل نمی‌خواهید زانوهایتان را روی زمین بگذارید، حداقل پاها را به عرض شانه از همدیگر باز کنید و سپس جسم را بلند کنید)
ـ هیچ‌گاه به تنهایی و به سرعت کارهایی از قبیل بلند کردن اجسام سنگین یا نظافت کلی خانه را که مستلزم وارد آمدن فشاری خارج از عادت معمول بدن است، انجام ندهید. اگر چنان که اشاره شد، نمی‌خواهید نظافتچی یا کارگرانی را به منزل بیاورید تا امور نظافت و جابه‌جایی را انجام دهند از دیگر اعضای خانواده کمک بگیرید تا بلند کردن اجسام یا تمیز کردن وسایل راحت‌تر و برای حفظ سلامتی‌تان ایمن‌تر باشد.
ـ اجسام و وسیله‌ها را ناگهانی بلند نکنید. خودتان هم حین جابه‌جا کردن آنها ناگهانی نچرخید. همچنین تا آنجا که می‌توانید وسایل سنگین را بلند نکنید؛ آنها را هل دهید یا به جایی که قصد انتقالش را دارید بکشید.
ـ هنگام برداشتن و بلند کردن یک یا دو یا چند جسم سنگین نباید یکی را بلند کرد و برای برداشتن دیگری خم شد. این کار فشاری بر مهره‌های ستون فقرات و کمر وارد می‌کند که خطر را دوچندان می‌سازد. در حالی که بدون خم شدن کمر نشسته‌اید، هر دو جسم را با همدیگر و همزمان بلند کنید و با کمری صاف بلند شوید تا فشار با انتقال به ستون پاها، آسیب کمتری به کمر و مفاصل بزند.
ـ برای زمین گذاشتن وسایل نیز کمرتان را خم نکنید؛ ابتدا زانوها را خم کنید و سپس در حالی که به حالت نشسته درآمده‌اید، جسم را روی زمین بگذارید.
ـ برای جابه‌جا کردن وسیله‌ها و انتقالشان به نزدیکی جایی که نشسته‌اید هیچ‌گاه در حالی که وسایل را در دست گرفته‌اید، از قسمت کمر خودتان را نچرخانید. پاهایتان را جابه‌جا کنید. شاید این کار کمی سخت‌تر از چرخاندن کمر به نظر بیاید ولی همین اصل ساده می‌تواند شما را از کمردردی نجات دهد و در امان نگه دارد که پس از انجام کار به سراغتان خواهد آمد و چند روزی همراهتان خواهد شد و اذیتتان خواهد کرد.
حفظ سلامت حین نظافت
ـ برای نظافت یا گردگیری محل‌هایی که پایین‌تر از بدن شما قرار دارند، مثل نظافت سرامیک‌ها از خم شدن خودداری کنید. خیلی راحت‌تر است اگر با وسیله‌ای دسته‌دار مثل تی یا جاروی دسته‌بلند کف را شست‌وشو دهید و نظافت کنید. همین کار را برای گردگیری محل‌هایی باید انجام دهید که بالاتر از بدن شما قرار دارند: به جای دراز شدن و رساندن دستتان به محل، یک چهارپایه یا صندلی یا یک نردبان کوچک زیر پایتان بگذارید و در حالت تعادل و بدون کشیدن عضلات قسمت مورد نظر را گردگیری کنید.
ـ برای تی کشیدن یا جارو کردن فقط از یک دست استفاده نکنید. چه راست‌دست باشید چه چپ‌دست، هر چند دقیقه تی یا جارو را با دست دیگرتان بگیرید و در حالی که از خم شدن یا چرخاندن کمر پرهیز می‌کنید، حین جارو کردن یا تی کشیدن فقط دست‌ها را حرکت دهید.
ـ به طور متناوب پس از نیم ساعت یا چهل دقیقه انجام کار به بدنتان استراحت بدهید تا گرفتگی و کوفتگی شبانه به سراغتان نیاید. همین تغییر حالت متناوب را برای موقعیت‌هایی رعایت کنید که در یک وضعیت قرار می‌گیرید. مثلا از ایستادن و ظرف شستن در یک وضعیت خودداری کنید؛ چهارپایه‌ای کوچک زیر یک پایتان بگذارید و هر سه تا چهار دقیقه پای دیگرتان را روی آن بگذارید. اگر نمی‌خواهید از چهارپایه استفاده کنید، در حالت عادی تکیه بدن را از یک پا به پای دیگر منتقل کنید. همچنین مدام در یک حالت نشسته یا ایستاده کاری را انجام ندهید. به طور متناوب وضعیت بدن را تغییر دهید تا دچار گزگز و بی‌حسی یا اسپاسم و گرفتگی نشوید.
ـ به طور متناوب گردن یا سرتان را به سمتی خم نکنید. اگر مجبورید به سقف نگاه کنید و آن را تمیز کنید هر چند دقیقه از کار دست بکشید، سرتان را پایین بیندازید و به گردنتان استراحت دهید. اگر مجبورید به پایین نگاه کنید و کف زمین را تمیز کنید نیز همین روند را با بلند کردن سر و استراحتی کوتاه در خلال کار انجام دهید.
منبع: جام جم
