روانشناسی مُدرن

بعضي از ما در خانواده‌هايي متولد و بزرگ شده‌ايم كه معناي اعتماد به نفس را بدرستي به ما نياموخته‌اند و همين كمبود اعتماد به نفس دردسرساز شده است. بعضي هم اين نوع طرز فكر را مي‌پسندند و هميشه خودشان را منفي مي‌بينند. اين گروه دلايلي هم براي اين طرز فكر دارند؛ ظاهر فيزيكي نامناسب، اخلاق ناپسند و...

البته افرادي هم هستند كه بي‌دليل خودشان را آدمي وحشتناك مي‌بينند و بدون اين‌كه دليل خاصي وجود داشته باشد، ده‌ها و صدها عيب پيدا مي‌كنند و به اين بهانه از خودشان متنفر مي‌شوند.

اما نكته مهم اين است كه بدانيم تحقيقات نشان داده است كساني كه خودشان را دوست ندارند، نمي‌توانند شاد باشند. بنابراين مشخص است كه اين حس تا چه حد مهم است و چه نقش مهمي در زندگي ما دارد.

افرادي كه حس خوبي نسبت به خودشان ندارند، هميشه فكر مي‌كنند همه خصوصيات آنها منفي است، در حالي كه اگر كمي بيشتر دقت كنند متوجه اشتباه بودن اين طرز فكر مي‌شوند. پس اگر شما هم چنين حسي داريد، يك بار از خودتان بپرسيد دقيقاً چه چيزي در شما وجود دارد كه آن را دوست نداريد يا نمي‌پسنديد؟

پاسخ اين سوال براي افراد مختلف متفاوت است؛ برخي از ظاهرشان ناراضي هستند، گروهي ناتواني‌هاي مربوط به كار را دليلي براي اين حس مي‌دانند و عده‌اي هم اخلاق‌هاي خاص خودشان را نمي‌پسندند. البته براحتي مي‌شود ده‌ها و صدها مورد ديگر هم به اين فهرست اضافه كرد. اما چيزي كه مهم است ناديده گرفتن نكات مثبت و كنار گذاشتن آنهاست. اين افراد معمولاً براحتي جنبه‌هاي مثبت شخصيت خود را فراموش مي‌كنند و تنها روي نكات منفي متمركز مي‌شوند.

اما واقعيت اين است كه اين گروه ارزش واقعي نكات مثبت و منفي را نمي‌دانند؛ گاهي موضوعي كم‌اهميت براي اين افراد تا حدي مهم مي‌شود كه زندگي آنها را تحت تاثير قرار مي‌دهد. پس مهم است كه ارزش واقعي هر چيزي را بدانيم و بر اساس آن عمل كنيم.

هر هفته و هر ماه از گوشه و كنار يا از طريق رسانه‌ها باخبر مي‌شويم كه جواني به خاطر ناكامي در وصول به معشوقش او را به قتل رسانده يا اسيد به صورتش پاشيده است؛ گرفتار اعتياد شده يا دست به خودكشي زده است.

روان‌شناسان و جامعه‌شناسان براي به حداقل رسانيدن اين پيامدهاي منفي توصيه‌هاي فراواني را براي جواناني كه در معرض خطرات ناشي از اين حس سرخوردگي و ناكامي هستند، ارائه كرده‌اند. اما شايد يكي از راه‌هاي تخفيف درد و رنجي كه از شكست عشقي حاصل مي‌شود، كمي عميق‌تر انديشيدن درباره چيستي عشق، جريان كلي زندگي و جايگاه عشق در اين جريان كلي است.

اگر به ناكامي در عشق به عنوان تجربه‌اي در كنار بي‌شمار تجربيات يك فرد در زندگي‌اش نگاه كنيم، ديگر اين رنج چندان غريب و سهمگين به نظر نخواهد رسيد و تحمل آن نيز سهل‌تر خواهد شد. فرد شكست خورده با اندكي فاصله گرفتن از احوالاتي كه در آن هست و نگريستن به واقعه از ارتفاع بالاتر درخواهد يافت كه فاجعه‌اي آنچنان غيرقابل جبران هم اتفاق نيفتاده است.

وقتي از منظر پايين تري به اشيا و موانع و سدهاي بين راه مي‌نگريم، به نظرمان عبور از راه و گذشتن از موانع غيرممكن مي‌رسد، اما اگر همين منظره را ازروي تپه‌اي‌ نگاه كنيم، همه موانع كوچك‌تر و عبور از آنها راحت‌تر به نظر خواهد آمد.

تجربه عشق تمام زندگي نيست، بخشي از آن است كه به اقتضاي سن و سال و موقعيت اجتماعي ممكن است براي هر كسي پيش بيايد. اين تجربه ممكن است شيرين يا تلخ باشد، اما به هر شكل جريان زندگي به خاطر آن متوقف نخواهد شد.

جوانان و نوجواناني كه چنين تجربه‌هاي ناكامي را از سرمي‌گذرانند، غالبا چنين تصور مي‌كنند كه اولين و آخرين كسي هستند كه به اين عذاب دچار شده است و هيچ‌كس حرف آنها را نمي‌فهمد. اما اگر شكست‌خوردگان جوان به تجربيات آدم‌هاي جاافتاده‌تر هم توجه كنند درخواهند يافت كه مساله به آن پيچيدگي‌ها كه تصور مي‌كرده‌اند هم نبوده و نيست .

در مقابل مي‌توان گفت به طور كلي ميزان آشنايي والدين با مهارت‌هاي استفاده از اينترنت در مقايسه با جوانان و نوجوانان قابل توجه نيست. پدرها و مادرها در بسياري از موارد حتي اگر نيازي ضروري هم به اينترنت داشته باشند، چاره‌اي ندارند جز اين‌كه كار را در اين زمينه به فرزندان بسپارند.

اينترنت تنها يك ابزار يا وسيله نيست. اينترنت خود به تنهايي يك دنياست؛ دنيايي جدا و متفاوت از دنياي واقعي كه همه در آن زندگي مي‌كنيم. در دنياي اينترنت روابط تازه شكل مي‌گيرند و هر لحظه مي‌توان در آن چيزهاي تازه‌اي كشف كرد.

كاربران به محض بازكردن مرورگر اينترنت، پا به دنياي ديگري مي‌گذارند. نوجوانان و جوانان به خوبي اين دنيا را مي‌شناسند و خيلي از آنها بخش زيادي از وقتشان را در اين فضا مي‌گذرانند. بسياري از والدين با اين پديده بيگانه‌اند و بنابراين ويژگي‌هاي اين فضا و تأثيراتش در رفتار و زندگي فردي و اجتماعي جوانان و نوجوانان را نمي‌شناسند.

در يك خانواده هر چه فرزندان وقت بيشتري را در دنياي اينترنت سپري كنند و هر چه بيشتر والدين آنها با اين فضا بيگانه و از اينترنت دور باشند، به همان نسبت ميزان فاصله ميان اين والدين و فرزندان بيشتر خواهد شد. والدين و فرزنداني كه در 2 دنياي متفاوت زندگي مي‌كنند، هر روز بيشتر از قبل از هم دور خواهند شد و اين خود زمينه و شرايط بروز آسيب‌هاي بيشتري را ايجاد خواهد كرد.

راه حل اين‌ معضل آن نيست كه نوجوانان و جوانان را از به كار بردن اينترنت منع كنيم و جلوي بهره‌مندي آنان را از اين دستاورد پركاربرد و مشكل‌گشا بگيريم. پدران و مادران بايد مهارت‌هاي اينترنتي خود را افزايش دهند. كاري كه واقعاً چندان هم دشوار نيست.

آموختن نحوه استفاده از اينترنت علاوه بر اين كه پدر و مادرها را با بخشي از دنياي ذهني فرزندانشان آشنا مي‌كند و باعث نزديكي بيشتر آنان با فرزندانشان مي‌شود، كاركردهاي بيشمار ديگري هم براي خود والدين دارد. آنها مي‌توانند بسياري از فعاليت‌هايي كه در دنياي واقعي بايد وقت و هزينه زيادي صرف آنها كرد‌ با اينترنت در كمترين زمان به انجام برسانند.

اگر شما هم از آن دسته پدر و مادرهايي هستيد كه با اينترنت بيگانه‌اند اما فرزند يا فرزندان «اينترنت‌باز» دارند، شايد لازم باشد همت كنيد و كار با آن را ياد بگيريد. حتما روي كمك فرزندانتان هم مي‌توانيد حساب كنيد.

جوانان و نوجواناني كه به اينترنت دلبستگي فراوان پيدا مي‌كنند و در حقيقت به آن معتاد مي‌شوند، براي ارضاي خود ساعت‌هاي متوالي، بدون وقفه روي خط باقي مي‌مانند و زماني كه امكان دسترسي به اينترنت را نداشته باشند، دچار تشويق، لرزش دست و عصبانيت مي‌شوند، استراحت و آرامش را فراموش مي‌كنند و به اينترنت و وسوسه‌هاي آن فكر كرده و خيالپردازي مي‌كنند.

شخص معتاد، اينترنت را به شركت در فعاليت‌هايي كه پيش از اين، مورد توجه‌اش بوده يا ارتباط با اعضاي خانواده و دوستان ترجيح مي‌دهد و بيشتر مايل است با دوستان جديدي كه در اينترنت پيدا كرده ارتباط برقرار كند. او روزي چندبار و به طور مرتب، پست الكترونيكي و حساب كاربري خود در شبكه‌هاي اجتماعي را چك مي‌كند و هنگام اتصال، متوجه گذشت زمان نيست. از خواب و استراحت صرف‌نظر مي‌كند و بدون اينترنت، حالت آشفتگي، عصبانيت، بداخلاقي و در نهايت افسردگي پيدا مي‌كند و زماني كه اين امكان فراهم شود، تمام حالت‌هاي فوق در او از بين مي‌رود.

هر چه فرد جوان يا نوجوان مدت زمان بيشتري را در اينترنت سپري كند، به همان ميزان وقت كمتري براي زندگي در دنياي بيرون از اينترنت و تجربه رويدادهاي واقعي و ارتباط با آدم‌هاي واقعي را خواهد داشت. چنين فردي مهارت‌هاي اساسي زندگي اجتماعي در دنياي واقعي را به‌طور كامل كسب نمي‌كند و دچار مشكلات و دشواري‌هاي بيشتر خواهد شد.

درصورت بروز هر كدام از علايم اعتياد اينترنتي در يكي از اعضاي خانواده، لازم نيست دسترسي اين فرد به اينترنت كاملا قطع شود، بلكه خود فرد و همه اعضاي خانواده بايد كمك كنند تا او در شرايط معين و مدت‌زمان محدود و از قبل مشخص‌شده‌اي فعاليت‌هاي ضروري خود را در اينترنت به انجام رساند.

براي مثال بهتر است ميزان استفاده يك نوجوان از اينترنت، از 6 ساعت در روز به يك ساعت كاهش يابد. خود فرد معتاد به اينترنت يا ديگر اعضاي خانواده مي‌توانند با تعيين مدت زمان مشخص روزانه براي استفاده از اينترنت و رعايت آن مشكلات پيش‌آمده را پس از مدتي كاهش دهند.

تهيه فهرستي از فعاليت‌هاي جايگزين و مفيد هم مي‌تواند كارساز باشد تا فرد معتاد به اينترنت به تناوب، ديگر سرگرمي‌هاي جذاب را جايگزين استفاده بي‌رويه از اينترنت كند.