روانشناسی مُدرن

با كمك 7 روش جادويي مي‌توانيد خود و همسرتان را به مرور اما براي هميشه از شر سندرم بداخلاقي راحت كنيد. تنها مراقب باشيد كه اين مطلب را محفوظ نزد خودتان نگه داريد، چرا كه مطالعه راهكارها و پيشنهادهاي آن ممكن است سندرم بداخلاقي همسرتان را فعال كند. .

متن کامل در ادامه مطلب..

دوستان ما همان خانواده ای هستند که خودمان انتخاب می کنیم. بعضی از آنها شوخ طبع هستند و بعضی ها جدی. در اینجا دلایلی را بازگو می کنیم که چرا ما به یک دوست نیاز داریم. .

متن کامل در ادامه مطلب..

مطمئناً زندگی همه فرازهای فوق‌العاده عالی و نشیب‌هایی ناراحت‌کننده دارد اما اینکه چطور با آنها برخورد کنید از اهمیت بسیاری برخوردار است. قصد داریم بهترین راه‌های کنار آمدن با زمان‌های خوب و بد زندگی را به شما معرفی کنیم. .

متن کامل در ادامه مطلب..

ادعا روشی است که بطور متداول در تبلیغات مدرن از آن استفاده می‌شود. ادعا، عبارتی هیجان‌انگیز و پرانرژی است که به شکل یک واقعیت ارائه می‌شود اما لزوماً صحیح نیست. آنها معمولاً اشاره بر این دارند که این عبارت نیاز به هیچ توضیح اضافه ندارد و بدون سوال باید پذیرفته شود. نمونه‌های تکنیک ادعا که تاحدی در تبلیغات دوران جنگ بسیار کمیاب بوده است، در تبلیغات مدرن یافت می‌شود. هر زمان که تبلیغات‌چی بدون ارائه هیچ سند و مدرکی بیان می‌کند که محصول آنها بهترین در بازار است، از تکنیک ادعا استفاده کرده است..

متن کامل در ادامه مطلب..

میگن آرامش یعنی هروقت قهر کنی ، مطمئن باشی کسی جاتو نمی گیره

ما که تا یه عشوه اومدیم طرف عروسی کرد رفت !

.

.

.

میدونستین بزرگترین ریسکی که یه پدر مادر میتونن موقع تولد دخترشون بکنن

اینه که اسمشو بذارن زیبا !

.

.

.

ﯾﻪ ﮐﺎﺳﻪ ﺍﯼ ﻫﺴﺖ ﺑﻬﺶ ﻣﯿﮕﻦ ﮐﺎﺳﻪﯼ ﺻﺒﺮ

ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﻦ ﺷﮏ ﺩﺍﺭﻡ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﻭﺍﺳﻪ ﻣﻦ ﯾﮑﯽ ﮐﺎﺳﻪ ﺑﺎﺷﻪ

ﻓﮏ ﮐﻨﻢ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻟﮕﻦ ﻗﺮﻣﺰا هستش !

.

.

.

خمیازه پیامی از بدن هست که اعلام میکنه ۱۰ درصد از باتری باقی مونده !

.

.

متن کامل در ادامه مطلب..

هر فصلی پوشاک مناسب خود را می‌طلبد، در بهار به‌ویژه تا اواسط اردیبهشت‌ دمای هوا متغیر است. گاهی گرم، گاهی خنک و حتی گاهی سرد ... بنابراین زنان باردار باید لباس‌های مناسب هوای متنوع بهار را در دسترس داشته باشند. در مطالب پيش‌رو برای شما مادران باردار پیشنهادهایی داریم که می‌تواند راهنمای خوبی برای انتخاب لباس این فصل باشد. .

متن کامل در ادامه مطلب..

شیمن در فرهنگ ایرانی جایگاه خاصی دارد و می‌گویند این ماجرا ریشه در فرهنگ مهمان‌نوازی ایرانی دارد. ایرانی‌ها از روزهای دور، بهترین اتاق خانه‌شان را اتاق مهمان می‌نامیدند و بهترین وسایل‌شان را در آن می‌گذاشتند تا مهمانان‌شان احساس آرامش کنند. .

متن کامل در ادامه مطلب..

زندگی خوب چگونه است؟ یک انسان چطور می تواند احساس خوشبختی کند؟ موفقیت او در گرو چیست؟ از چه چیزی لذت می برد؟ چگونه باید با دیگران رفتار کرد؟ چگونه می توان با اتفاق های ناگوار کنار آمد؟ پاسخ این سوال ها در مقاله پیش رو وجود دارد. .

متن کامل در ادامه مطلب..

انتخاب شغل دوم يا سوم يكي از در دسترس‌ترين راه‌هايي است كه درآمد اضافي‌اي نصيب شما مي‌كند و كمي گذران زندگي را راحت‌تر. اين مطلب به معرفي مشاغل آزادي مي‌پردازد كه درآمدهاي بالايي نصيب شاغلان اين رشته‌ها مي‌كنند. .

متن کامل در ادامه مطلب..

در اینجا منظور از نفس، صداهای مغزمان است. تفسیر ما از نفس، صدایی است که هنگام مواجهه با مشکلات، ناراحتی، ناامیدی یا دیگر ملالت های زندگی در سر ما زنگ می زنند. در این مقاله به شما کمک می کنیم تا نفس خود را سرجایش بنشانید و بسیار راحت تر در مسیر تحقق رویاهای خود قدم بگذارید. .

متن کامل در ادامه مطلب..

دوربین خود را بردارید، بیرون بروید و از زیبایی های طبیعت عکس بگیرید. با چاپ این عکس ها می توانید تزئینات کاغذی بسیار زیبایی در گوشه و کنار خانه، از پارچه گرفته تا مبل و بالش پیاده کنید..

متن کامل در ادامه مطلب..

ما جوری می خندیم که نسل های قبلی درکش نمی کنند یا آنها به چیزهای دیگری می خندند که ما نمی فهمیمش؟ شکاف بین نسل ها را تا به حال از این زاویه دیده بودید؟

متن کامل در ادامه مطلب..

سیاری از خانم‌ها نسبت به دستان خود بی‌توجه هستند. خوشبختانه درمان‌های متعددی برای از بین بردن علائم ناخوشایند روی دست‌ها وجود دارد كه در هر شرایط قابل دسترس هستند..

متن کامل در ادامه مطلب..

داوري و ارزش گذاري درباره هر شخصيت علمي و شناخت درست و دقيق او، نيازمند بررسي و مطالعه جامع و كامل آثار و احوال اوست. دكتر شريعتي كه سرشار از جادوي سخن، قريحه ادبي و زبان آوري و تخيل خلاق بود، و به عنوان يكي از پيشقراولان «تفكر نوين اسلامي» محسوب مي شد، مطمئنا از اين قاعده مستثني نيست و داوري پيرامون افكار و انديشه هاي او به تحقيق و پژوهش زياد در آثار و احوال او نياز دارد.
اين مهم بويژه در بستر پروژه پروتستانتيسم اسلامي آشكارتر مي نماياند؛ به طوري كه پارادوكس و مغالطات و تناقضات ناشي از تحليل و روايت هاي آن، ذهن سوز مي باشد. براي اينكه: دكتر شريعتي از يك سو ايدئولوژي اسلامي و شيعي را مبناي فلسفه سياسي- اجتماعي خود قرار داده، آنجا كه مي گويد: «نمي خواهم به صورت كلاسيك، در يك نهضت دو مرحله كار فكري و كار اجتماعي يا ايدئولوژي و عمل را از هم تفكيك كنم. اين دو به هم آميخته اند و اين آميختگي از مشخصات بينش اسلامي است. در مذهب ما يك جوان درست در همان سالي كه به تكليف مي رسد توحيد و معاد و نماز همراه امر به معروف و نهي از منكر و جهاد برايش وظيفه مي شود. اين عبارت عميق كه گويي تجربه عملي و انقلابي تمامي نهضت هاي تاريخ را با خود دارد، از «علي» است»(1) و از سوي ديگر با توجه به بازيافت هاي غربي، مدل اومانيسم ديني و پروتستانتيسم اسلامي- شيعي را طرح كرده است، آنجا كه مي گويد: «روشنفكر بايد به ايجاد پروتستانتيسم اسلامي پردازد تا همچنان كه پروتستانتيسم مسيحي اروپاي قرون وسطي را منفجر كرد و همه عوامل انحطاطي را كه به نام مذهب، انديشه و سرنوشت جامعه را متوقف و منجمد كرده بود سركوب نموده، بتواند فوراني از انديشه تازه و حركت تازه به جامعه ببخشد.»(2)
اينك سؤال اساسي و مهم اين است كه شريعتي چگونه مي توانست در مدل «اومانيسم و پروتستانتيسم» كه الگويي غربي و مسيحي است، اسلام و تشيع را با تفاوت هايي كه براي همگان آشكار است، بگنجاند و در عين حال از دام پارادوكس و شبهه ذهن سوز برهد؟
آنچه كه در تحليل افكار و انديشه هاي شريعتي- معمولا- مورد غفلت قرار گرفته، طرح مباحث گزينشي از سخنان او و عدم توجه به تفاوت هاي اجتماعي و اعتقادي است. با توجه به اين نكته مهم تحليل و تفسير ديدگاه هاي وي را در دو منظر پي مي گيريم.

منظر اول- جامعه شناسي تفاوت نگر و اختلافي يا تفاوت هاي اجتماعي

1- تفاوت جوامع اروپايي با جوامع اسلامي

2- تفاوت مفهوم و تفكر روحاني مسيحي با مفهوم و انديشه روحاني اسلامي

منظر دوم- نظري و فلسفه اجتماعي

پي نوشت ها:

1- دكتر علي شريعتي، مجموعه آثار، ج1، ص.213
2- همان، ج20، ص.294
3- تفاوت هاي فردي، ويويان شلكتون و ليكون فليجر، ترجمه يوسف كريمي، ص.10
4- سوره نساء، آيه .82
5- سوره بقره، آيه .44
6- ر.ك، به: نهج البلاغه، نامه هاي 53 و 55 و خطبه 226 و...
7- دكتر شريعتي، ويژگي هاي قرون جديد، ص .101
8- دكتر شريعتي، مجموعه آثار، ج20، ص.286
9- همان، ص.291
10- همان، ص.292
11- ر.ك، به: بازتاب انديشه، شماره27، ص.30
12- دكتر شريعتي، ويژگي هاي قرون جديد، ص.101
13- همان.
14- دكتر شريعتي، چه بايد كرد؟، ص.294

در تاريخ معاصر كشور ما، مرحوم دكتر علي شريعتي از معدود كساني است كه موضوع تفسيرهاي گوناگون بوده و از وي قضاوت‌هايي به غايت متنوع و ناهمگون به دست داده شده است. قضاوت‌هايي كه طيفي گسترده از "شيعه غالي" و "فناتيك مذهبي" گرفته تا "وهابي" و "آته ئيست آنهم از نوع نهان روشانه" آن را دربر مي‌گيرد. (كما اين كه او خود نيز در ايام حيات متذكر اين معنا شده بود).
علي شريعتي از پيشروان جنبش روشنفكري اسلامي و لذا از موثرترين شخصيت‌هايي است كه هويت فرهنگي – ايدئولوژيك ما طي چند دهه اخير مديون او است.
علقه‌اي كه ما با سلف خود داريم عميقاً با كيستي ما پيوند خورده است. تثبيت اين هويت در شرايط كنوني و باز تعريف و آسيب شناسي آن همانطور كه پيش از اين نيز متذكر شده‌ايم نيازمند نگاهي مشرفانه به كارنامه سلف صالح، جهت اقتباس و بازسازي مولفه‌هاي ديرين در هياتي نوين است.
اين معنا جز با نگاهي خارج از عرف معمول سياستمداران و سياستزدگان ميسر نيست چه در اين رويكرد نه تنها "استعلاء فرهنگي و ايدئولوژيك برمبناي دين" كه حتي شريعتي و هر شخصيت ديگري نيز صرفاً در جهت اهداف سياسي، طريقيت خواهند داشت و بس. نقدهايي كه تا كنون از كارنامه دكتر شريعتي بدست داده شده متاسفانه اكثراً درجهت ضرورت‌هاي تكاملي جنبش روشنفكري اسلامي نبوده است. طبيعي است كه با اين وجود "نقدِ نقد" و في الواقع عيار سنجيِ انتقادات مزبور در اولويت قرار داشته باشد. سنخ شناسي منتقدين "دكتر" نخستين كاري است كه در اين ميان مي‌توان به آن دست يازيد. و انگهي شناخت كارنامه شريعتي و راه او با ويژگيهاي خاص آن با توجه به تصويري كه از او در ذهن ما است سخت مبهم و مغشوش مي‌نمايد؛ از اين رو نيازمند شناخت درست از اغيار او و ميزان دوري و نزديكي آنها نسبت به او هستيم.
مخالفين و منتقدين "دكتر" را در يك تقسيم بندي كلي به دو گروه عمده مي‌توان تقسيم كرد:
1- مخالفت‌هايي كه با درونمايه‌هاي غير معرفتي سامان پذيرفته و يا فاقد مبناي مشخص معرفتي بوده است.
2- انتقاداتي كه از پايگاه معرفتي خاصي آراء شريعتي و يا كارنامه سياسي او را به چالش مي‌كشيده است.
در گونه نخست، مي‌توان از انحاء اهانت‌ها و انتساب‌ها و تحقيرها يادكرد كه مخالفين به عوض سامان دادن به چالش معرفتي و منطقي با آرا‌ء دكتر، صورت مي‌داده‌اند.
شريعتي از اين حيث البته مشمول لطف گروه‌هايي به غايت ناهمگون و معارض بوده است. او در دوران حياتش از يك سو با اظهارات گاه سخيف امثال مرحوم شيخ قاسم اسلامي و مرحوم شيخ احمد كافي مواجه بود و از سوي ديگر با تحقير روشنفكران به اصطلاح مترقي آن ايام همچون باقر مومني و اكبري. اكنون نيز او از يك سو منافق و ساواكي و جاسوس سيا قلمداد مي‌شود و از سوي ديگر غرب ستيزي بي منطق كه انديشه‌اش رهاوردي جز ويراني در پي نداشته است.
دسته نخست مخالفت ها بيشتر از آنكه مدلالانه باشند معللانه‌اند و به همين خاطر كوشش در جهت وارسي "منطق گفتار" و "دلايل منتقدين" از اساس، موضوعيت نخواهد داشت و لذا بيشتر مي‌بايست به كشف و تبيين علمي علت مخالفت‌ها همت گمارد. البته شايد پرداختن به اين رويكردها نيز در جاي خود ضروري بنمايد اما آنچه امروز بيشتر مْمِد‍ هدف ما يعني "تثبيت و تنقيح هويت روشنفكري اسلامي" است، عنايت به نقدهايي است كه به هر تقدير از مبناي معرفتي مشخصي برخوردارند. ما نيز از همين رو بحث از دسته نخستن منتقدين را به فرصتي ديگر وا مي‌گذاريم و در ادامه بحث برگونه شناسي مناقشات معرفتي تكيه خواهيم كرد. البته لازم به ذكر نيست كه هيچ گاه نمي‌توان در اين باب از فقدان انگيزه‌هاي غير معرفتي سخن گفت اما صرف كوشش در جهت "ارائه مخالفتِ خود در سامانه‌اي معرفتي"، مي‌تواند دليلي موجه برقرار گرفتن منتقدين مزبور در ضمن گروه دوم باشد.
مناقشات معرفتي كارنامه شريعتي را به 8 گروه عمده مي‌توان طبقه بندي كرد:

1- تفسير هگلي از پويش تجدد

2- رويكرد پست مدرن و قياس ناپذيري پارادايمها

3- رويكردهاي مبتني بر عقلانيت انتقادي پوير ونئوليبرالسيم هايك

4- رويكرد هايدگري و روايت‌هاي بومي آن

5- رويكرد پاره‌اي از نوگرايان مسلمان

6- رويكردهاي اصلاح گرايانه موضعي

7- رويكرد موسوم به تفكر سنتي

8- انتقادات دروني جنبش روشنفكري اسلامي

جمع بندي

پي نوشت ها:

1- طباطبايي، جواد، ابن خلدون و علوم اجتماعي، طرح نو، چاپ اول، تهران، 1374، صفحه 10
2- همان، صفحات 368 و 369
3- شايگان، داريوش، زير آسمانهاي جوان، فرزان روز، چاپ دوم، تهران، 1376، صفحات 171 و 172
4- همان
5- سروش، عبدالکريم، فربه تر از ايدئولوژي، صراط، چاپ پنجم، تهران، 1376، صفحه 123
6-همان، صفحه 107
7- مان، صفحه 128
8-همان، صفحه 132
9- همان، صفحه 141
10-غني نژاد، موسي، "جامعه مدني- آزادي، اقتصاد و سياست"، طرح نو، چاپ اول، تهران، 1377، صفحه 35
11- داوري اردکاني، رضا، فلسفه چيست؟، انتشارات انجمن اسلامي حکمت و فلسفه، تهران،1359،صفحه 11
12- همان، صفحه 10
13-همان، صفحه 11
14- همان، صفحه 23
15-بازرگان، مهدي، آفات توحيد، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ اول، تهران، 1356، صفحات 61 تا 68

منبع:سایت احیا

متن حاضر گزيده اي از سخنراني حجت الاسلام والمسلمين خسروپناه مي باشد كه در دانشگاه آزاد اسلامي گچساران ايراد شده است.
امروزه روشنفكران بسياري در كشور ما وجود دارند كه در مقاله ها و نوشته هاي خود از انديشه ها و سخنان دكتر شريعتي بهره برده و از نام و گفته هاي ايشان براي تائيد نوشته هاي خود استفاده مي نمايند. گاهي نيز ممكن است اين شائبه بوجود آيد كه آنها دكتر شريعتي را نردبان صعود خود قرار داده اند. حال بر ماست كه دقيقاً بررسي نمائيم و ببينيم كه آيا انديشه ها و افكار اين افراد اصولاً با انديشه هاي دكتر شريعتي قرابت و شباهتي دارند يا خير؟ يا آيا آنهايي كه از نام شريعتي و سخنان او بدين نحو استفاده مي نمايند به درستي از انديشه هاي او مطلع اند يا خير؟
قبل از ورود به بحث لازم است به يك موضوع اشاره شود و آن اين است كه امروز بايد به جاي تجليل از اشخاص به تحليل از آنها بپردازيم. نياز امروز ما تحليل است و نه تجليل. امروز نوبت تحليل انديشه هاي متفكران است. امروز بايد با روشها و ابزارهاي علمي و دقيق،افكار و انديشه هاي عالمان و انديشمندان را تحليل و بررسي نمود.

تقسيم بندي روشنفكري در ايران

تفاوت شريعتي با روشنفكران معاصر

رابطه دين و ايدئولوژي در نظر شريعتي

حال به راستي آيا دين مي تواند تلقي ايدئولوژيكي داشته باشد؟

واژه ايدئولوژي به چه معناست؟

ايدئولوژي اسلامي در نظر شريعتي

منبع:ماهنامه گزارش گفتمان

حسینیه ارشاد در سال 1346 شمسی توسط تنی چند از افرادی که علاقه به نشر اندیشه‌های دینی در قالب‌های نو داشتند تأسیس شد. محمد همایون، ناصر میناچی و شهید مطهری نخستین افرادی بودند که حسینیه را بنیاد گذاشتند. به دنبال شروع برنامه‌ها، عده‌ی زیادی از روحانیون و روشنفکران مذهبی به دعوت استاد مطهری و پس از رفتن ایشان در اواخر سال 49 به دعوت آقای میناچی، در آنجا سخنرانی می‌کردند. چهره‌ شاخص این سخنرانان در دوره‌ نخست، استاد مطهری بوده است. میان سخنرانان، می‌توان به محمدتقی شریعتی اشاره کرد که پس از تعطیلی کانون نشر حقایق در مشهد، برای سخنرانی هر از گاهی به تهران می‌آمد. از سال 47 به بعد دکتر علی شریعتی به دعوت استاد مطهری به حسینیه آمد و راه وصل شدن وی به حسینیه، نگارش مقاله‌ای بلند تحت عنوان محمد از هجرت تا وفات برای کتاب محمد خاتم پیامبران (ص) بود...

مقدمه

امام و شریعتی

شریعتی و مارکسیسم

چند نکته‌ی دیگر در اندیشه‌های دکتر

دكتر علي شريعتي يكي از چهره‌هاي جالب و تأثيرگذار و به گونه‌اي هنوز زنده در تاريخ دهه‌هاي اخير كشور ما است. سخن گفتن دربارة شريعتي وضعيتي حساس و منحصر به فرد دارد. غبار ناشي از رويكرد‌هاي عصبيت‌آلود اينك كه بيش از ربع قرن از مرگ او گذشته است هنوز سخن گفتن دربارة او را سخت و احتياط‌آميز كرده است.
در اين گفتار كوتاه قصد من به هيچ‌ روي ارائه يك بررسي جامع از آراء و شخصيت شريعتي نيست، زيرا چنين كاري اگر بخواهد كه با دقت و انصاف انجام پذيرد نيازمند فرصتي بسيار فراخ‌تر و حوصله‌اي بيشتر است.
آنچه در اين مقال كوتاه مي‌خواهم بدان پردازم، صرفاً جمع‌بندي در خصوص نسبتي است كه امروز و بيش از ربع قرن پس از پيروزي انقلاب كه بي‌شك آثار شريعتي از عوامل زمينه‌ساز در ظهور و يا حداقل بخشي از وسعت و تأثيرگذاري آن بود، با ما مي‌تواند و بايد كه داشته باشد. منظور از “ما” در اين جا نسل و نيروها و جوانان و ميانسالان انقلابي و آرمان‌گرا و يا حداقل منصف و استقلال‌طلبي است كه هرچقدر هم [كه به حق] به برخي ناكارآمدها و سوءمديريت‌ها انتقاد داشته باشيم به هر حال بر ضرورت حفظ و تقويت ميراث هويت معنوي خود و دفاع از استقلال سياسي و آرمان‌هاي عدالت‌طلبانة انقلاب در مقابل شبيخون نظام سرمايه‌داري بين‌المللي و به‌ويژه يانكي‌هاي آمريكايي تأكيد داريم.
براي بيان اجمالي نسبت “ما و شريعتي” از اين منظري كه گفتم، بايد ابتدائاً به اختصار و كوتاه و فشرده دربارة “علي‌ شريعتي” و شخصيت و آراء او سخن گفت [هرچند كه مي‌دانيم ارائة دقيق و جامع چنين بحثي نيازمند مجالي فراخ‌تر از فرصت محدود اين گفتار كوتاه است و لاجرم آنچه مي‌گوئيم بر سبيل اجمال است و اشاره]
دكتر علي شريعتي آن‌‌گونه كه از برخي آثار و نيز توصيفاتِ ياران‌اش برمي‌آيد به لحاظ شخصيت انساني است آرمان‌گرا و پرشور و معنوي و مبارز و معنا جو و عدالت‌خواه و داراي درد دين. از اين منظر سيماي شخصيت او جذاب و دوست‌داشتني است و شور انقلابي و آرمان‌گراي قلم‌اش الهام‌بخش و شورآفرين در طريق مبارزة انقلابي عليه امپرياليزم و استعمار ناشي از فرهنگ آمريكايي و الگوي پوچ و مبتذل و ويرانگر حيات متنزل حيواني – جانوري‌اي است كه امپرياليزم ليبرال مي‌خواهد بر جهانيان به عنوان يگانه الگوي زندگي تحميل نمايد.
“شخصيت” شريعتي آن‌گونه كه از برخي فرازهاي آثاري چون “هبوط” و “كوير” و “گفتگوي تنهايي” و چهره‌پردازي‌هاي جذاب او از برخي شخصيت‌هاي بزرگ صدر اسلام برمي‌آيد، دوست‌داشتني و دل‌سوخته و داراي درد دين و تعهد انقلابي و شور مبارزاتي است و در شرايط امروز ما و در برابر احياء تأسف‌بار سيطرة بسياري از مظاهر ادبيات و سينما و تئوري‌هاي ليبرالي مظاهر غرب‌زدگي شبه‌مدرن،‌ بي‌ترديد جالب و خواستني و قابل تأمل مي‌نمايد.
اما البته در سوي ديگر بسياري از آثار او قرار دارد كه در يك نگاه منصفانه و بي‌تعصب دربارة آنها مي‌توان گفت كه رگه‌هاي پررنگي از يك التقاط تئوريك و عدم خلوص اعتقادي و تأثيرپذيري انفعالي و تقليدي از گونه‌اي “مدرنيسم ديني” در بسياري از آنها [مثلاً “درس‌هاي اسلام‌شناسي حسينيه ارشاد”، “حسين وارث آدم”، برخي گفتارها دربارة “اقبال لاهوري” و تحليل‌هاي ارائه شده از تحولات تاريخي و تفسير قصة قرآني “هابيل و قابيل” و برخي قسمت‌هاي “مذهب عليه مذهب” و بحث‌هاي ايشان دربارة “توحيد” و مفهوم “روشن‌فكر” و … ] به صراحت ديده مي‌شود و از اين منظر برخي نوشته‌هاي او را به عنوان حلقه‌هايي از زنجيرة آثار “روشن‌فكري ديني” مطرح مي‌كنند. “روشن‌فكري ديني” جرياني است كه به لحاظ تاريخي ريشه در صدر مشروطه دارد و با اصل گرفتن مفروضات مدرنيسم‌اي چون “اعتقاد به اصل پيشرفت تاريخي” و “اصالت رويكرد علمي در تفسير و تبيين وقايع و حوادث” و تأثيرپذيري‌هاي مستقيم و غيرمستقيم از بسياري مشهورات مدرنيستي و گرايش‌هاي ايدئولوژيك مختلف آن [اعم از ماركسيسم يا ليبراليسم يا ناسيوناليسم و يا نحله‌‌اي چون اگزيستانسياليسم] در تاريخ 150 سالة اخير كشور ما و به ويژه از سال‌هاي دهة 1340 ش. به بعد نقش مهمي را در ارائه تفسيرهاي التقاطي و غير اصيل از اسلام بر عهده گرفته است. از آراء پوزيتيويستي – ليبراليستي مرحوم بازرگان در تفسير اسلام گرفته تا ملغمه‌اي كه “مجاهدين خلق” و “آرمان‌ مستضعفين” و “فرقان” با تكيه بر تفسير ماركسيستي از اسلام ارائه مي‌دادند، همگي نمودها و حلقه‌هايي از التقاط‌انديشي غرب‌زدة جريان مسموم به “روشن‌فكري ديني” هستند كه با اصل گرفتن مشهورات مدرنيستي و بالتبع اقتضائات تفكر نفسانيت مدار اومانيستي، خواسته و يا ناخواسته و دانسته يا نادانسته به خلط مبحث و انكار خلوص انديشة ديني و مقابله با اسلام فقاهتي اصيل [كه متكي بر كتاب و معارف اهل بيت(ع) است] پرداخته‌اند. از اين منظر بي‌ترديد جريان روشن‌فكري به اصطلاح ديني، حافظ‌گونه‌اي مخرب از مدرنيسم ديني و التقاط‌انديشي و كينه‌ورزي به روحانيت شيعه به عنوان پاسدار ودايع اصيل معرفتي تشيع بوده است. كينه‌ورزي و عداوتي كه در بسياري موارد همچون ترور استاد مطهري و يا عمليات كور و ويرانگر منافقين عليه چهره‌هاي روحاني انقلاب، ماهيت استبدادي و خشن و فاقد ظرفيت‌هاي انديشگي خود را به روشني عيان كرده است.
كارنامة جريان موسوم به “روشن‌فكري ديني” از زمان “ميرزا يوسف‌خان مستشارالدوله” تا امروز به ويژه در سال‌هاي دهة 1320 شمسي به بعد و با ظهور افرادي چون “احمد كسروي” و آراء التقاطي – ليبرالي نهضت آزادي و اسلامِ مسخ شده و ماترياليسم‌زدة سازمان منافقين قبل از انقلاب و رويكرد بسيار تأسف‌بار گرايش ماركسيستي روشن‌فكري به اصطلاح ديني ايران عليه انقلاب اسلامي و اسلام اصيل در قالب خروج تروريستي منافقين در سال 1360 و حركت مي‌توان گفت خائنانه و وابستة گرايش نئوليبراليست روشن‌فكري به اصطلاح ديني ايران از سال‌هاي 67 و 68 به بعد در مسير شبهه‌آفريني و ترديدافكني عليه ايمان و يقينيات ديني و نهايتاً كفرگوئي‌هاي پلوراليستي و نسبي‌انگارانه عليه تعاليم اهل بيت (ع) و نفي آرمان‌هاي مبنائي انقلاب اسلامي و بسترسازي براي كودتاي خزندة فرهنگي – سياسي و برقراري سيطرة يك رژيم نئوليبراليست و سكولار و همسو با امپرياليزم آمريكا [و بلكه دست‌نشاندة آن در ايران] كه خود را در جريان آراء “عبدالكريم سروش” و “حلقة كيان” و گرايش‌هاي سياسي افراطي مدعي اصلاح‌طلبي‌ امروز نشان مي‌دهد؛ كارنامه‌اي ناموفق و تيره بوده است كه علي‌رغم صداقت انفرادي و خلوص نيت و رشادت‌هاي حماسي برخي افراد ساده و صادق [اما ضعيف به لحاظ آشنايي با مباني اعتقادي] آن، در كليت خود به عنوان جرياني مبلّغ شبه‌مدرنيته و لاجرم تحكيم بخش سيطرة استعمار امپرياليستي در ايران معاصر عمل كرده است.
شبه‌مدرنيته و مظاهر فرهنگي و ادبي و سياسي آن بزرگ‌ترين عامل مقوّم استبداد و وابستگي همه‌جانبه در تاريخ معاصر كشور ما و نيز اصلي‌ترين علت بي‌عدالتي و بحران هويت و اضطراب فرهنگي و وضعيت نابسامان و تلخ برزخي ما بوده و هست و جريان روشن‌فكري به اصطلاح ديني ايران در كليت خود قبل و بعد از انقلاب و به ويژه در سال‌هاي اواخر دهة 1360 و در قالب گرايش التقاطي و نئوليبراليستي داعيه‌داران “قبض و بسط تئوريك شريعت” و به قول آمريكايي‌ها “اسلامِ ميانه‌رو” و “اسلام‌ِ مدرن” يكسره و تماماً در خدمت استحالة هويت معنوي و ديني جامعه و زدودن آرمان‌گرايي انقلابي و مبارزاتي و جاده صاف كني براي احياء سيطرة مجدد كمپاني‌هاي بزرگ چند مليتي و دولت متجاوز ايالات متحده عمل كرده است.
البته دربارة مرحوم شريعتي و نسبت او با امروز ما نبايد بر پاية كارنامه و عملكرد و مبادي و غايات التقاطي و انحرافي جريان موسوم به “روشن‌فكري ديني ايران” قضاوت كرد. اگرچه امروز بسياري از داعيه‌داران به اصطلاح “روشن‌فكري ديني” خود را يگانه ميراث‌داران شريعتي مي‌دانند، اما واقعيت اين است كه رويكرد ستيهنده و خروش ضدسرمايه‌داري و روح‌ آرمان‌گرا و مبارزه جويِ ضد امپرياليستي شريعتي [علي‌رغم برخي خطاهاي تئوريك و عدم خلوص اعتقادي و بعضي‌ رگه‌هاي التقاط‌انديشي در آراء و آثار او] با رويكرد تسليم‌طلبانه و ذلت‌بار و انفعالي و ضدانقلابي و بلكه فراتر با آنها در جاده صاف‌كني براي بازگشت سلطة آمريكا به هيچ روي تحت هيچ شرايطي نسبتي و قرابتي ندارد.
از اين رو دلالان مروّج نسبي‌انگاري و تعميم نبوت و صراط‌هاي مستقيم و پذيرش مدل آمريكايي و نئوليبراليستي زندگي و حكومت و هضم‌شدن در نظام جهاني سلطه به هيچ روي حق و صلاحيت آن را ندارند تا خود را ميراث‌دار شريعتي و تداوم‌بخش راه او عنوان نمايند.
اگرچه در برخي آراء و مبادي و رويكردهاي انديشة مرحوم شريعتي رگه‌هاي دردناكي از التقاط و عدم خلوص و تجددزدگي و پذيرش مشهورات اومانيستي وجود داشته است، اما او آن‌گونه كه در آثاري چون “امت و امامت” و يا برخي دفاعيات جانانه‌اش از شاكله و شخصيت‌هاي مبارز روحانيت شيعه و بسياري از مظاهر معرفتي ديني گذشتة تاريخي ما و نيز افشاگري عليه جماعت بي‌هويت و مرعوب و غرب‌زدة شبه‌مدرن سطحي و روشن‌فكران وابسته خود را نشان مي‌دهد از اساس با ميراث‌داران دروغين امروز او كه سربازان و مزدبگيران سرمايه‌داري جهاني و تحقق نظم نوين جهاني “بوش” و “ديك چني” هستند، تفاوت و تضاد داشته و دارد.
بنابراين در بررسي نسبت ما با شريعتي بايد به اين مهم توجه كرد كه اگرچه در قلمروهاي تئوريك و اعتقادي و مخصوصاً تأثيرپذيري مبنايي آراي آن مرحوم از مشهورات و مفروضات مدرنيستي‌اي چون “اصل پيشرفت” يا “اصالت عقل” و برخي علم‌زدگي‌هاي وي بايد با احتياط و از مواضع نقادانه روبرو شد، اما شخصيت آرمان‌گرا و پرشور و ضدغربي و ضدسرمايه‌داري و ستيهنده و روحِ پرشور وي كه مجذوب محمد (ص) و علي (ع) و “ابوذر” و “سلمان” و معنويت و عدالت‌طلبي و انقلابي‌گري بود براي نسل امرزو ما كه نيازمند تزريق خون تازه‌اي از شور انقلابي است، مي‌تواند كاملاً قابل تأمل باشد. اگرچه بايد كوشيد و كاويد و شعور انقلابي خود را از حقايق كتاب و معارف اهل بيت (س) آموخت تا خدشه‌اي در آن راه نداشته باشد و از رهزني نسبي‌انگاران و پلوراليست‌ها و مدرنيست‌ها و التقاطيون [به ويژه التقاطيون نئوليبرال مروج “پوپر” و “فون هايك”] در امان باشد.منبع: باشگاه اندیشه

بى ترديد دکتر شريعتى شخصيتى است كه از شروع دهه 50 به بعد تاثيرى شگرف بر انديشه دينى و مبارزات سياسى كشورمان داشته و دارد. جا دارد كه ما ضمن تحليل و تمجيد از اين گونه انديشمندان، گامى نيز فراتر نهيم و به شناخت و تحليل آرايشان نزديك‏تر شويم. آنچه مى‏خوانيد تلاشى است براى شناخت نظريه سياسى شريعتى درباره «امت و امامت»، اميدواريم مفيد افتد.
در ميان انديشمندان و متفكران مسلمان كشورمان، دكتر شريعتى از چهره‏هايى است كه بر سر انديشه و آرا وى اختلاف نظرهاى فراوانى وجود داشته و دارد. در دوران حيات وى و در سالهاى اوليه انقلاب، اين اختلاف نظرها را بيشتر قشرى از روحانيون و طرفداران اسلام سنتى دامن مى‏زدند ولى در سالهاى اخير، روشنفكران غير مذهبى يا مذهبى، در مسير نقد مبانى فكرى و نظرى جمهورى اسلامى و مشخصا در نقد مبانى دينى اصل ولايت فقيه، به سراغ آرا شريعتى هم رفته و به تحليل و نقادى انديشه‏هاى او پرداخته‏اند. در همين راستا در چندين موضوع مهم و اساسى، نظير تفسير ايدئولوژيك از دين، نظريه سياسى امت و امامت، ضديت با غرب و غربزدگى، طرح شعار بازگشت به خويشتن، مخالفت با روشنفكرى وابسته و غربزده، مخالفت با شريعتى در ميان روشنفكران آغاز شده و تلاش مى‏شود ضمن دفاع از مظلوميت شريعتى و جانبدارى از طرح مجدد وى، در اين موضوعات اساسى، با وى مخالفت شود. يكى از اين مباحث مهم و جدى شريعتى، مقوله رهبرى در جامعه بشرى و مشخصا جامعه اسلامى و نوشته وى در زمينه بررسى جامعه‏شناسى امت و امامت است. مخالفت اين دست از روشنفكران - اعم از مذهبى يا غير مذهبى - با انديشه امت و امامت، عمدتا به اين دليل است كه ميان نظرات شريعتى و آنچه در ايران به عنوان بحث ولايت فقيه مطرح مى‏شود، شباهت هاى فراوانى وجود دارد و به يك معنا، آرا شريعتى در مقوله امت و امامت را مى‏توان پشتوانه‏اى نظرى براى مقوله ولايت فقيه هم دانست. در واقع در مباحثى چون ويژگيهاى مكتبى رهبرى ايدئولوژيک، نقش دولت در هدايت توده‏ها به سوى تحقق ارزشهاى مكتب، نحوه گزينش رهبرى صالح در جامعه اسلامى، ناكارآمدى دموكراسى در مقابل رهبرى مكتبى و ايدئولوژيك و امثالهم، نظريه سياسى «امت و امامت» با اصل «ولايت فقيه» يكسانند. شريعتى در شروع بحث، از تعريف مفاهيم امت و امامت آغاز مى‏كند و با نقل مفهومى از يك اسلام شناس اروپايى - مونتگمرى وات - مى‏گويد: «آنچه مونتگمرى وات به آن توجه داده، اين است كه مردم در طول تاريخ و نيز در عرض جغرافيا، دسته دسته زندگى مى‏كنند. اين مجموعه افراد و آحاد انسانى كه مجمعى ساخته‏اند و در آن مى‏زيند، جمع خويشتن را چه ناميده‏اند؟ نوع اسمى كه براى اجتماع خود تعيين كرده‏اند، مبين بينش و تلقى آنها از زندگى اجتماعى و معناى واقعى تجمع آنها است.» وى سپس با ذكر واژه هايى كه گروه هاى انسانى با آن اسامى ناميده مى‏شوند (مثل ناسيون، قبيله، توده، مردم، اجتماع، طبقه، شعب و...) تعريف هر يك را بيان كرده و آن را با مفهوم «امت» مقايسه مى‏كند. وى در تعريف «امت» مى‏گويد: «كلمه امت از ريشه «ام» به معنى آهنگ، قصد و عزيمت كردن است و اين معنى تركيبى است از سه معنى حركت، هدف و تصميم خودآگاهانه! و چون در ريشه «ام» مفهوم پيش روى نيز نهفته است، بنابراين چهار عنصر اين معنى مركب را مى‏سازند:
1- انتخاب 2- حركت 3- پيش رو 4- مقصد
پس اسلام پيوند اساسى و مقدس افراد انسانى را در اين جا، نه اشتراك افراد در خون مى‏بيند، نه خاك، نه تجمع، نه اشتراك در مقصد، نه اشتراك در شكل كار و ابزار آن و نه در تشابه نژاد يا حيثيت اجتماعى و نوع زندگى... هيچ. پس چه پيوندى است كه در نظر اسلام، اساسى‏تر و مقدس‏تر از همه اينهاست؟ رفتن! گروهى از افراد انسانى كه يك راه را براى رفتن انتخاب كرده‏اند!
همه اين اصطلاحات كه يك گروه اجتماعى از انسان را بيان مى‏كنند، فرم و شكل و خصوصيت و ظرف مكان را نشان مى‏دهند يعنى همه استاتيك اند و تنها امت ديناميك است.
در اين اصطلاح (تنها براساس آنچه از تحليل امت برمى آيد) اين مفاهيم وجود دارند:
1- اشتراك در هدف و قبله 2- رفتن به سوى قبله و هدف‏ 3-لزوم رهبرى و هدايت مشترك
پس امت - براساس تعريفى كه از جمع معانى اى كه در اين كلمه هست، برمى آيد - عبارت است از: جامعه انسانى اى كه همه افرادى كه در يك هدف مشترك اند، گرد هم آمدند تا براساس يك رهبرى مشترك، به سوى ايده‏آل خويش حركت كنند. پس خويشاوندى افراد انسانى... عبارت است از اعتقاد اشتراك در يك رهبرى واحد در جامعه‏اى كه افرادش متحد و متعهدند كه در اين راه به طرف قبله مشترك حركت كنند و آن جامعه داراى يك رهبر آگاه مورد اتفاق همه است.» وى سپس به تعريف «امامت» مى‏پردازد و مى‏گويد: «چون امت را شناختيم، به سادگى مى‏توانيم تعريف دقيق و روشن امامت و نقش اجتماعى آن را به دست آوريم.
همان طور كه اسلام براى جامعه اصطلاح خاصى دارد، در برابر اصطلاحات مشابهش يعنى جامعه، ناسيون، ملت، شعب، طايفه و... امثال آن، براى رهبرى اين جامعه يعنى امت هم اصطلاح خاصى دارد. در برابر حاكم، زمامدار، پيشوا، رئيس، پادشاه، قيصر، فرمانده و.... اصطلاح «امام» را دارد و اين اصطلاح نيز همه معانى گوناگون و سرشارى را كه در امت مطرح است، واجد است و همان امتيازاتى كه در اصطلاح امت وجود دارد و بينشى كه در آن نهفته است، اصطلاح امام نيز نسبت به ديگر اصطلاحات مشابه و معادلش در تلقى‏هاى گوناگون و فرهنگ‏ها و مكتب‏هاى مختلف اجتماعى و سياسى و علمى داراست...
رهبرى امت (امامت)... مى‏خواهد و متعهد است كه در مستقيم‏ترين راه ها با بيشترين سرعت و صحيح‏ترين حركت، جامعه را به سوى تكامل رهبرى كند، حتى اگر اين تكامل به قيمت رنج افراد باشد، البته رنجى كه اكثريت آگاهانه پذيرفته‏اند، نه كه بر آنها تحميل كرده باشند. بدين ترتيب، امامت عبارت مى‏شود از رسالت سنگين رهبرى و راندن جامعه و فرد از آنچه هست به سوى آنچه بايد باشد، به هر قيمت ممكن، اما نه به خواست شخصى امام بلكه براساس ايدئولوژى ثابتى كه امام نيز بيشتر از هر فردى، تابع آن است و در برابرش مسئول! و از همينجاست كه امامت از ديكتاتورى جدا مى‏شود و رهبرى فكرى انقلابى با رهبرى فردى استبدادى تضاد مى‏يابد.»
با چنين تعريفى از «امت» و «امامت»، شريعتى تاكيد مى‏كند كه در جامعه اسلامى، از ميان دو بينش و دو طرز تفكر موجود در زمينه حكومت مردم يعنى «اداره جامعه» و «هدايت جامعه»، اصل همان بينش اخير يعنى هدايت جامعه است. وى تاكيد مى‏كند كه حكومت تنها مدير و نگهبان و حافظ جامعه نيست بلكه رهبرى و تربيت مردم را به بهترين شكل و براساس يك مكتب تعهد مى‏كند. وى با مقايسه دو مفهوم «سياست» و «پليتيك»، مفهوم سياست را مترقى‏تر از پليتيك معرفى مى‏كند و مى‏گويد: «سياست فلسفه دولتى است كه مسئوليت شدن جامعه را برعهده دارد و نه بودن آن را. سياست يك فلسفه - به معنى واقعى كلمه - مترقى و ديناميك است. هدف دولت در فلسفه سياست، تغيير بنيادها و نهادها و روابط اجتماعى و حتى آرا و عقايد و فرهنگ و اخلاق و بينش و سنت‏ها و سليقه‏ها و خواست‏ها و به طور كلى ارزش‏هاى جامعه است.
براساس يك مكتب انقلابى، يك ايدئولوژى اصلاحى و به سوى تحقق ايده آل‏ها و خواست‏ها و ارزش‏ها و اشكال متكامل و رهبرى مردم در جهتى متعالى و بالاخره كمال، نه سعادت؛ خوبى، نه خوشى؛ اصلاح، نه خدمت؛ ترقى، نه رفاه، نه قدرت؛ حقيقت، نه واقعيت؛ بالا رفتن، نه خوش ماندن ؛ و... در يك كلمه: مردم سازى، نه مردم مدارى ؛و برعكس، پليتيك، معادل غربى آن در فلسفه حكومت، بر اصل ساختن تكيه ندارد، بلكه بر اصل داشتن تكيه دارد و چنانكه ريشه لغت و نيز منشا تاريخى آن حكايت مى‏كند، هدفش كشوردارى است براساس نه ايدئولوژى انقلابى، بلكه بر طبق ايده عمومى و نه براى رشد فضيلت، بلكه كسب رضايت و خدمت به مردم در خوش زيستن و نه اصلاح مردم براى خوب زيستن.
در مقايسه ميان اين دو بينش، بى شك مى‏توان قضاوت كرد كه فلسفه دولتى كه بر سياست استوار است مترقى‏تر از فلسفه‏اى است كه بر پليتيك استوار است.»
شريعتى با طرح اين گونه مباحث، شان حكومت را مطابق نظر اسلامى، تنها خدمت گزارى نمى‏داند بلكه اصلاح جامعه و تكامل بخشيدن به مردم را نيز وظيفه اساسى حكومت مى‏داند. البته او خوب مى‏داند كه رهبرى با چنين توصيفى، شباهت به ظاهر حكومت‏هاى ديكتاتورى پيدا مى‏كند اما به نظر شريعتى: «آنچه واقعيت دارد، صورت ظاهر نيست، حقيقت باطن است. براى محكوميت ديكتاتورى، ساده لوحانه است اگر به شعار دموكراسى اميد بندند، فقط به اين دليل كه دموكراسى و ديكتاتورى با هم شباهتى در ظاهر ندارند و از رهبرى ايدئولوژيك دم نزنيم، فقط به اين علت كه ديكتاتورى مى‏تواند خود را در صورت رهبرى نمايان سازد. بحث از نقاب‏ها را رها كنيم و به چهره‏ها بپردازيم. آنچه رهبرى را از ديكتاتورى جدا مى‏كند، فرم نيست، محتوا است، واقعيت محسوس و آشكار اجتماعى است...». شريعتى ميان رژيم‏هاى ديكتاتورى و نظام‏هاى مبتنى بر رهبرى متعهد، تمايز مهمى را قائل است و مى‏گويد: در نظام‏هاى ديكتاتورى، اصالت با رهبر و پيشوا و خواست فردى اوست در حالى كه در نظام اسلامى، اصالت با رهبرى متعهد بر مبناى يك ايدئولوژى مورد قبول امت است: «بدين ترتيب، امامت عبارت مى‏شود از رسالت سنگين رهبرى و راندن جامعه و فرد از آنچه هست به سوى آنچه بايد باشد، به هر قيمت ممكن، اما نه به خواست شخصى امام بلكه براساس ايدئولوژى ثابتى كه امام نيز بيشتر از هر فردى، تابع آن است و در برابرش مسئول و از همين جاست كه امامت از ديكتاتورى جدا مى‏شود و رهبرى فكرى انقلاب با رهبرى فردى استبدادى تضاد مى‏يابد.»
شريعتى در ضمن آن كه مردم گراست و در زمان غيبت به نوعى دموكراسى اعتقاد دارد، اما مطابق برداشت و تفسيرى كه از نظر امت و امامت ارائه مى‏دهد، ميان دموكراسى حقيقى با دموكراسى معمول و ليبرالى آن، فرق قائل است و معتقد است كه «بزرگ‏ترين» دشمن آزادى و دموكراسى، از نوع غربى اش خود دموكراسى، ليبراليسم و آزادى فردى است. وى مى‏گويد: «دموكراسى در يك جامعه عقب مانده و ناآگاه كه به رهبرى انقلابى و هدايت شونده نياز دارد، دشمن دموكراسى است.» به همين دليل درباره نقش مردم در نظام مبتنى بر رهبرى متعهد، شريعتى ديدگاهى را ارائه مى‏دهد كه تا حدود زيادى با تئورى ولايت فقيه، شباهت پيدا مى‏كند و در آن، مردم، تعيين كننده امام نيستند بلكه تشخيص دهنده‏اند. وى تمام شيوه‏هاى مرسوم تعيين حاكم (نظير انتصاب از سوى حاكم قبلى، انتخاب از سوى مردم، وراثت، غلبه، كودتا و...) را مورد نقد و بررسى قرار مى‏دهد و ضعف هر كدام را برمى شمارد و در نهايت، امامت را كه مقام امام است، توصيف مى‏كند. شريعتى مى‏گويد:«مقام‏ها دو گونه‏اند: يكى مقامي كه به وسيله يك عمل ارتباطى، يك عامل خارجى تحقق پيدا مى‏كند مثل رياست يك اداره كه با عمل نصب از طرف مافوق، يا وكالت مجلس كه با عمل انتخاب و اخذ آرا اكثريت تحقق مى‏يابد.
اما نوع ديگرى از درجات و مقام در انسان‏ها وجود دارد كه نه با انتصاب تحقق پيدا مى‏كند و نه يا انتخاب و نه مفهوم كانديداتورى درباره‏اش صادق است، زيرا، در هر يك از اين اشكال تعيين، منشا اعطاى قدرت و تعيين حق در خارج از شخص است: در نصب از بالا، در دموكراسى از پايين (مردم)، اما در اين مورد منشا حق، خود شخص است.
مثلا يك نابغه، يك پارسا، يك شاعر يا نويسنده، يك مخترع يا مكتشف بزرگ، يك ايدئولوگ يا صاحب مكتب و يا يك قهرمان انقلابى و ملى و حتى قهرمان ورزشى، زيبايى اندام، طول قد...، ايده و صفات جزء ذات او است، نه با انتخاب تعيين مى‏شود و تحقق پيدا مى‏كند و نه با انتصاب و نه كانديدا شدن درباره‏اش معنى دارد. اگر منصوب بشود يا نشود، اگر انتخاب شود از طرف مردم يا نشود و يا هر دو بشود يا هيچكدام نشود، اين شخص نابغه است، هيچ كس از مردم دنيا به نبوغ او پى نبرده باشد و هيچ فردى يا مقامى او را تاييد نكرده باشد، او را به اين مقام منصوب نكرده باشد.
بنابراين، امامت يك حق ذاتى است، ناشى از ماهيت شخص كه مبدا خود امام است، نه عامل خارجى انتخاب و نه انتصاب؛ منصوب بشود يا نشود، منتخب مردم باشد يا نباشد، امام هست...
زيرا امامت به تعيين نيست بلكه آنچه درباره او مطرح است، مسئله تشخيص است يعنى مردم كه منشا قدرت در دموكراسى هستند، رابطه شان با امام، رابطه مردم با حكومت نيست، بلكه رابطه شان باامام، رابطه مردم است با واقعيت؛ تعيين كننده نيستند، تشخيص دهنده‏اند.»
با اين توصيف، رهبرى ايدئولوژيك، مشروعيت خود را از صلاحيت هايش اخذ مى‏كند و مردم منشا قدرت بخشى به رهبرى و امامت به حساب مى‏آيند كه اين امر نيز با تشخيص امام از سوى امت، تحقق مى‏يابد.
شريعتى، دموكراسى را به دموكراسى آزاد و دموكراسى متعهد يا هدايت شده تقسيم مى‏كند و دموكراسى غير متعهد را همان حكومت‏هاى آزادى مى‏داند كه با راى مردم روى كار مى‏آيند و تعهدى جز آنچه مردم با همين سنن و با همين خصوصيت مى‏خواهند، ندارند. وى دموكراسى متعهد را حكومت گروهى مى‏داند كه مى‏خواهند براساس يك برنامه انقلابى مترقى، روابط اجتماعى و شكل جامعه و فرهنگ مردم را دگرگون كنند. اين ايجاد تغيير براساس يك ايدئولوژى و مكتب فكرى صورت مى‏گيرد و هدفش اين است كه جامعه را به مقام و درجه‏اى برساند كه بر اساس اين مكتب، به هدف‏هاى انقلابى اش برسد. وى مى‏گويد: «از نظر جامعه‏شناسى سياسى، اين گروه متكى به كسب راى اكثريت افراد نيست؛ متعهد به تحقق ايده‏ها و عقايد و افكارش و تغيير در مسير فكرى افراد، روابط اجتماعى و تكامل فرهنگى و صنعتى و رشد عمل انقلابى براساس ايدئولوژى خويش است. بنابراين، رهبرى سياسى اين گروه متعهد وقتى سرنوشت جامعه را به دست مى‏گيرد، تمام هدفش آن است كه جامعه را بر اساس مكتب انقلابى خويش بپروراند، نظام اجتماعى را آنچنان كه ايدئولوژيش اقتضا دارد، تجديد بنا كند و فرهنگ و اخلاق و عقايد و آراى مردم را به شكل انقلابى تغيير دهد، حتى على رغم شماره آرا! چرا به دموكراسى در اين مرحله اعتنا نبايد كرد بلکه بايد به رهبرى شايسته‏تر تکيه نمود؟ براي اينکه هنوز آراي مردم نمي توانند شايسته ترين را انتخاب کنند و هنوز توده منحط، رهبرى شايسته را نمى‏تواند تشخيص دهد.»
شريعتى معتقد است كه تا بروز بلوغ سياسى مردم و تحقق «دموكراسى راى‏ها» به جاى «دموكراسى راس‏ها» اين روند بايد ادامه يابد و مردم به صورت مستقيم در گزينش رهبرى مداخله نداشته باشند.
البته در تجربه جمهورى اسلامى، به بخش پايانى نظر شريعتى عمل نشد و مردم از همان ابتدا در شكل دهى به همه نهادها و درگزينش همه مسئولان حتى رهبرى، دخالت داده شدند كه اين گزينش در چارچوب همان مبانى عقيدتى و مكتب فكرى مقبول مردم صورت مى‏گيرد. منبع:باشگاه اندیشه

تأسیس حسینیه

آشنایی با دکتر شریعتی

کناره‌گیری از حسینیه ارشاد

شریعتی مرید مطهری

هواداران دروغین دکتر شریعتی

تفاوت‌های بنیادین

منبع:سایت حوزه

جريان روشنفکری به اصطلاح دينی در ايران تقريباً هم­زمان با شکل­گيری نسل دوم کاست روشنفکران مشروطه در کشور، پديد آمد و در دوران غربزدگی شبه مدرن رضاشاهی تا حدودی فعاليت نمود. اما در دوران محمدرضاشاه به صورت يک گرايش نيرومند و تأثيرگذار درآمد. در دوران محمدرضاشاهی، جريان فکری موسوم به "خداپرستان سوسياليست" که در سال­های 1323 و 1324 تحت رهبری فکری و تشکيلاتی مهندس "جلال­الدين آشتيانی" و "محمد نخشب" پديد آمد را می­توان اولين گرايش روشن­فکری به اصطلاح دينی يا به تعبير دقيق­تر "روشن­فکری التقاطی" در اين دوران دانست.
اساس و شالوده جهان­بينی و رويکرد عملی گرايش روشن­فکری به اصطلاح دينی را نوعی تفسير مدرنيستی دين و نحوی بازخوانی منطبق با زمان و علوم زمانه مفاهيم و معانی دينی تشکيل داده و می­دهد و اين امر البته موجب خدشه­دار گرديدن خلوص انديشه دينی و سيطره تدريجی تأويل­های اومانيستی و مدرنيستی بر معانی قدسی و الهیِ مفاهيم دينی می­گرديده و می­گردد.
جريان روشن­فکری به اصطلاح دينی در دوره­های مختلف حيات خود به لحاظ ميزان صداقت و اخلاص رهبران و نيز کارکرد تاريخی و اجتماعی و نقشی که در جريان مبارزات انقلابی بازی کرده است، دارای حال و هواهای مختلف و متفاوت بوده است. در مقطع مشروطه برخی چهره­های اصلی روشن­فکری به ظاهر دينی ايران دارای همان سوابق و وابستگی­های کلی منورالفکران عهد مشروطه بوده­اند. در مقطع سلطنت مخوف رضاشاهی، چهره بارز جريان روشن­فکری التقاطی و به ظاهر دينی ايران در آراء و شخصيت پرمسئله و مشکوک و وابسته احمد کسروی ظاهر گرديده بود.
در دوره محمدرضاشاهی، نسل نخست روشن­فکران التقاطی به اصطلاح دينی يعنی خداپرستان سوسياليست دارای صداقت در شخصيت خود بودند اما به شدت گرفتار انحراف در عقايد بودند. در نسل­های بعدی روشن­فکران به اصطلاح دينی عصر محمدرضاشاهی، اين روند انحراف در عقايد متأسفانه از عمق و شدت بيشتری برخوردار گرديد، به گونه­ای که در سال 1354 و پس از آن در سازمان مجاهدين خلق آن زمان و منافقين بعد از انقلاب [به رهبری رجوی] به صورت يک نفاق تمام عيار ظاهر گرديد.
سردمداران جريان روشن­فکری التقاطی يا به ظاهر دينی پس از انقلاب يعنی تشکلی چون "نهضت آزادی ايران" و افرادی چون عبدالکريم سروش ديگر فاقد هرگونه صداقت مبارزاتی و اسير عميق­ترين صور التقاط و انحراف ليبراليستی بوده و به صورت هم­پيمانان استراتژيک و دائمی دست­اندرکاران سرمايه­داران جهانی درآمده­اند.
البته در ميان روشن­فکران به اصطلاح دينی دوران محمدرضاشاهی بودند چهره­هايي که به لحاظ شخصيت از صداقت و حتی معنويت درونی بهره­مند بودند، هرچند که به لحاظ اعتقادی گرفتار برخی انحرافات و اعوجاج­های فکری جدی بوده­اند. يکی از اين افراد، مرحوم دکتر علی شريعتی است که به لحاظ فردی و شخصی دارای سجايايي چون صداقت و درد دين­داری و شور معنوی و انقلابی و احساسات بلند عرفانی و انسانی بود و در مسير مبارزه با رژيم ستمشاهی نيز به راستی مبارزه و مجاهده نمود [هرچند که در اين زمينه نيز ممکن است بتوان بر بعضی رفتارها و تاکتيک­های او خرده گرفت] اما در عرصه و قلمرو مباحث نظری گرفتار کاستی­ها و ضعف­ها و اعوجاجاتی بود که در جای خود قابل تأمل بوده و نقد و نقادی آن­ها ضروری است.
مرحوم شريعتی يکی از چهره­های جريان روشن­فکری به اصطلاح دينی ايران است. او شخصيتی پرشور و زبانی گيرا و طبعی شاعر مسلک و روحی آزاده و عصيانی و شورشگر داشت. در لابلای حرف­ها و نوشته­های او می­توان درد دين و تعلق به معنويت و اسلام­خواهی صادقانه را تشخيص داد.
اما او در قلمرو نظر، مثل بسياری ديگر از نسل روشن­فکران به اصطلاح دينی دوران خود گرفتار جوزدگی و مرعوبيت نسبت به مارکسيسم و تقليد از قالب­ها و مفاهيم و چارچوب­های ايدئولوژی مارکسيستی بود. مارکسيسم يکی از صور ايدئولوژيک مدرنيته است و با خود کليت روح اومانيسم تجدد را نيز همراه دارد. حضور رگه­هايي از اين روح اومانيستی را شايد بتوان در تفسير خوش­بينانه مرحوم شريعتی در تلقی­های او از اصطلاح "اومانيسم اسلامی" [که در ذهن مرحوم شريعتی معنايی مغشوش و مغلوط و تحريف­شده دارد] شاهد بود.
علی شريعتی معتقد به "پروتستانتيزم اسلامی " بود و اين معنا را در کتاب­هايي چون "از کجا آغاز کنيم؟" و "ما و اقبال" بيان کرده است. مرحوم شريعتی فاقد تعريفی درست و منطبق با واقع از پروتستانتيزم مسيحی بود و اگر پروژه پروتستانتيزم اسلامی او موفق می­شد و يا خدای ناکرده موفق شود، حقيقت تابناک اسلام را به مسلخ سرمايه­سالاری اومانيستی می­بُرد يا می­بَرد. هرگز چنين مباد.
رويکرد شريعتی به روح و باطن تعاليم اسلامی به گونه­ای بود که نتيجه آن رسماً و علناً به التقاط می­انجامد. مرحوم شريعتی در کتاب "انسان و اسلام" صراحتاً از ضرورت تفسير و تأويل متون سنتی مذهبی بر پايه "بينش و تجربه جهان امروز و ايدئولوژی­های امروز" نام می­برد و اين چيزی نيست مگر دعوت به مسخ حقيقت دين و باطن قدسی و معنوی و فرازمانی اسلام.
البته بی­ترديد مرحوم شريعتی از نهايت و لوازم اين نظر و سخن خود مطلع نبوده و اگر نه به اصلاح و تصحيح آن می­پرداخت.
در ادامه اين انحرافات و پاره­ای تصورات و تفسيرهای التقاطی و اکثراً شبه مارکسيستی­ای که مرحوم دکتر شريعتی از مفاهيم و يا عناصر فرهنگ اسلامی ارائه می­داد: يک انحراف بسيار تلخ در تفسير شبه ماترياليستی او از مفهوم "دنيا" و "آخرت" وجود دارد که متأسفانه در بطن خود دارای نتايج و توابع و لوازم خطرناکی است. مرحوم شريعتی در مقاله "انسان، خداگونه­ای در تبعيد" و "سلسله درس­های اسلام­شناسی حسينيه ارشاد" به گونه­ای از دنيا و آخرت سخن می­گويد که معنایِ آن اصلاً نفی وجود "آخرت" به عنوان يک عالم عينی در برابر"دنيا" و در ادامه آن به عنوان عالم پس از مرگ می­باشد. مرحوم شريعتی، دنيا و آخرت را يک "صفت" و يا "بينش" تلقی می­نمايد.
عليرغم تمامی اين انحرافات فکری و اعوجاج­هايي که گفتيم باز بر اين نکته مهم تأکيد می­ورزيم که مرحوم شريعتی فردی دارای صداقت وشورمعنوی و انگيزه دين­داری بود و به ويژه نقش و سهم او را در پيشبرد امر مبارزه نمی­توان و نبايد فراموش کرد. تفسير مرحوم شريعتی از مدل حکومتی مورد نظر او که در کتاب "امت و امامت" مطرح گرديده يک تعريف انقلابی است که از جهاتی پوسته تفاسير ليبرال – دموکرات و سرمايه­سالارانه را در هم می­شکند. در مدل "دموکراسی متعهد" مرحوم شريعتی می­توان رگه­ها و گرايش­هايي از مدل "مردم سالاری دينی" پس از انقلاب اسلامی را شاهد بود.
در خصوص نسبت شريعتی با افراد و چهره­های امروزی جريان روشن­فکری به اصطلاح دينی به اين امر بسيار مهم بايد توجه کرد که روح آراء و شخصيت دکتر شريعتی، انقلابی و ظلم­ستيز و عدالت­طلب و دين­طلب است و همين امر مرحوم شريعتی را از چهره­های امروز روشن­فکری التقاطی و به اصطلاح دينی [افرادی نظير سروش و کديور و اعوان و انصار نهضت آزادی و ...] که در خدمت نظام سرمايه­داری جهانی و ضدانقلاب ليبرال – فراماسونری قرار دارند، کاملاً متمايز و جدا ساخته و به او جايگاهی برجسته و خاص می­بخشد.
در واقع شور انقلابی و گرمای معنوی و غيرت دين­مداری شريعتی آن قدر هست که عليرغم همه انحرافات فکری او، امروز نيز همچون گذشته از صداقت و شور وجود او در مبارزه عليه استکبار و نظام جهانی سرمايه­داری بهره بگيريم، هرچند که بايد با دقت و هوشياری و انصاف و خودآگاهی نقادانه و ملهم از اسلام اصيل فقاهتی به نقادی وجوه ناصواب آراء او نشست.
منبع: باشگاه اندیشه

‌ بيش‌ از صد سال‌ است‌ كه‌ جوامع‌ مشرق‌زمين‌ با گذشته‌ي‌ قرون‌ وسطايي‌ و سير تحولات‌ مغرب‌زمين‌ و انتقال‌ آن‌ به‌ جهان‌ نوين‌ آشنا شده‌اند اين‌ بيداري، متفكران‌ مسلمان‌ را در روند نوگرايي‌ و پاسخ‌ به‌ پرسش‌هاي‌ متنوعي‌ از جمله‌ علل‌ انحطاط‌ و عقب‌ماندگي‌ قرار داد و جريان‌هاي‌ روشنفكري‌ را در كشورهاي‌ اسلامي‌ ظاهر ساخت. شريعتي‌ از معدود شخصيت‌هاي‌ علمي‌ قبل‌ از انقلاب‌ اسلامي‌ ايران‌ است‌ كه‌ در جريان‌ روشنفكري‌ ديني، گام‌هاي‌ بلندي‌ برداشت‌ و در باب‌ چيستي، رسالت، ويژگي‌ها و آفات‌ روشنفكري، مطالب‌ فراواني‌ را نگاشت. وي‌ دانشوري‌ دردمند، متدين‌ و بسيار پر جنب‌وجوش‌ بود. پرسش‌ از غفلت‌ و سير قهقرايي‌ مسلمين‌ و توجه‌ به‌ غرب‌زدگي‌ و حضور دين‌ در عرصه‌ي‌ اجتماع‌ و نقش‌ و كاركرد دين‌ در زندگي‌ بشر و رابطه‌ تجدد و دينداري، از مهم‌ترين‌ دغدغه‌هاي‌ دكتر شريعتي‌ به‌ شمار مي‌رود، به‌ همين‌ جهت‌ شناختن‌ و شناساندن‌ شريعتي‌ در اين‌ عصر نيز از تكاليف‌ متفكران‌ مي‌باشد و اينك‌ انديشه‌هاي‌ آن‌ متفكر فرزانه‌ را در ابواب‌ ذيل‌ گزارش‌ مي‌دهيم.

چيستي‌ روشنفكري‌ و ويژگي‌هاي‌ آن‌

فرق‌ روشنفكر و انتلكتوئل‌ و آسيميله

رسالت‌ روشنفكري

نقد و بررسي‌ ديدگاه‌ دكتر شريعتي‌

پي‌نوشت‌ها:

.1 مجموعه‌ آثار، ج‌ 4، ص‌ 1335.
.2 همان، ص‌ 5 --- 304.
.3 همان، ص‌ 310.
.4 همان، ص‌ 311.
.5 همان، ج‌ 4، ص‌ 1335 به‌ بعد.
.6 همان.
.7 همان، ج‌ 20، ص‌ 292.
.8 همان، ج‌ 31، ص‌ 166.
.9 همان، ج‌ 4، ص‌ 83.
.10 همان، ص‌ 259.
.11 همان، صص312-311.
.12 همان.
.13 همان، ج‌ 32، ص‌ 127.
.14 همان، ج‌ 7، صص‌ 102---101.
.15 همان، ج‌ 4، ص‌ 156.
.16 همان، ص‌ 354.
.17 همان، ص‌ 356.
.18 مجموعه‌ آثار، ج‌ 4، ص‌ 154.
.19 همان، ج‌ 31، ص‌ 161.
.20 همان، ج‌ 25، صص‌ 4--3.
.21 همان، ج‌ 20، صص‌ 56---52.
.22 همان، ج‌ 31، صص‌ 256---8.
.23 همان، ج‌ 4، صص‌ 107---100.
.24 همان، ج‌ 28، ص‌ 70.
.25 همان، ص‌ 70.
.26 همان، ج‌ 16، ص‌ 188.
.27 همان، ج‌ 5، صص‌ 98---92.
.28 همان، ج‌ 9، ص‌ 248.
.29 همان، ج‌ 9، صص‌ 249---.
.30 همان، ج‌ 26، ص‌ 136.
.31 همان، ج‌ 20، ص‌ 373.
.32 همان، ج‌ 32، ص‌ 1267.
.33 همان، ج‌ 4، ص‌ 257.
.34 همان، ج‌ 20، ص499.
.35 همان، ج‌ 4، ص‌ 316.
.36 همان، ج‌ 20، ص‌ 376.
.37 همان، ج‌ 19، ص‌ 365.
.38 همان، ج‌ 17، ص‌ 171.
.39 همان، ص‌ 175.
.40 همان، ج‌ 7، ص‌ 17.
.41 همان، ج‌ 20، صص‌ 292---293.

منبع:باشگاه اندیشه به نقل از کتاب نقد

1. طرح مسئله

1. ديدگاه شريعتي نسبت به روحانيت؟

2. ديدگاه روحانيت نسبت به شريعتي؟

2. ديدگاه شريعتي دربارة روحانيت؟

2 ـ 1. اظهارات متناقض شريعتي دربارة روحانيت

2 ـ 1 ـ 1. اظهارات منفي شريعتي دربارة روحانيت

2 ـ 1 ـ 2. اظهارات مثبت شريعتي دربارة روحانيت

2 ـ 2. احتمالات گوناگون دربارة اظهارات متناقض شريعتي

احتمال اول: تقيه

احتمال دوم: تحول ديدگاه

احتمال سوم: تقسيم تاريخي روحانيت به دو گروه اصيل و غيراصيل

احتمال چهارم: اختلاف پسر با پدر

2 ـ 3. جمع‌بندي و نتيجه‌گيري

3. كلام آخر: شريعتي در پرتو مطهري زيباتر است

پی نوشت ها :

1 . مكتوبات شريعتي، ص 138.
2 . مجموعة آثار 1 (با مخاطب‌هاي آشنا)، ص 7.
3 . براي آشنايي بيشتر با مواضع منفي شريعتي دربارة روحانيت ر.ك. به:
1) نامه‌ها / صص: 8، 11 تا 13، 24 تا 26، 29 تا 32، 42، 73، 96، 145 و 279.
2) تشيع علوي و تشيع صفوي / صص: 39، 43 (پاورقي)، 56، 101، 115 تا 120، 121 تا 124، 132، 133، 152 تا 174، 183، 185، 187.
4 . مصاحبة شريعتي در حسينية ارشاد در تاريخ 23/9/1350 (به نقل از: پوستين وارونه. دكتر حسين رزمجو. ص 43)
5 . تشيع علوي و تشيع صفوي. ص ... (به نقل ازشريعتي در نگاه مطبوعات، ج 1، ص 390)
6 . مصاحبة شريعتي در حسينية ارشاد در تاريخ 23/9/1350 (به نقل از: پوستين وارونه، دكتر حسين رزمجو، ص 43)
7 . عقيده. ص . (به نقل از شريعتي در نگاه مطبوعات، ج 1، ص 394)
8 . اسلام‌شناسي (به نقل از شريعتي در نگاه مطبوعات، ج 1، ص 391)
9 . عقيده، ص . (به نقل از شريعتي در نگاه مطبوعات، ج 1، ص 394)
10 . نامه‌ها، صص: 127 و 128.
11 . از مقدمة مهندس مهدي بازرگان بر كتاب «دكتر علي شريعتي از ديدگاه شخصيتها». به كوشش: جعفر سعيدي، ص 33.
12 . از مصاحبة شريعتي در حسينية ارشاد در تاريخ 23/9/1350 (به نقل از: پوستين وارونه. دكتر حسين رزمجو، ص 45)
13 . از مصاحبة اختصاصي سروش با حضرت آيت‌الله سيد علي خامنه‌اي (به نقل از: شريعتي در نگاه مطبوعات. جلد اول. به كوشش: حيدر شجاعي ـ قاسم ميرآخوري. ص 404). البته تحليل مقام معظم رهبري در توجيه حملات شريعتي عليه روحانيت مبتني بر دو علت است: يكي همانكه در احتمال دوم آمد و ديگري آنچه كه در احتمال سوم خواهد آمد.
14 . مسئلة نفوذ در روحانيت مسئله بسيار مهمي است كه حضرت امام خميني(ره) نيز در آثار و بيانات خود مكرر به آن اشاره كرده است. به عنوان نمونه در كتاب شريف و گرانسنگ ولايت فقيه در چند جا دربارة ضرورت پاكسازي حوزه‌هاي مقدس علميه از علماي نفوذي استعمار و استبداد ياد مي‌كند:
1) ولايت فقيه. صص 3 و 4: «نهضت اسلام در آغاز گرفتار يهود شد؛ ... بعد از آنها نوبت به طوايفي رسيد كه به يك معنا شيطان‌تر از يهودند. اينها به صورت استعمارگر از سيصد سال پيش يا بيشتر به كشورهاي اسلامي راه پيدا كردند و ... مبلغيني كه در حوزه‌هاي روحانيت درست كردند و عمالي كه در دانشگاه‌ها و مؤسسات تبليغات دولتي يا بنگاههاي انتشاراتي داشتند و مستشرقيني كه در خدمت دولت‌هاي استعمارگر هستند همه دست به دست هم داده و در تحريف حقايق اسلام كار كردند. به طوري كه بسياري از مردم و افراد تحصيل كرده نسبت به اسلام گمراه و دچار اشتباه شده‌اند.»
2) ولايت فقيه، ص 136: «اينها از فقهاي اسلام نيستند و بسياري از اينها را سازمان امنيت ايران معمم كرده تا دعا كنند.»
15 . نامه‌ها، ص 9.
16 . البته مرحوم شريعتي در اين مصاحبه تمام شاخص‌هاي خود را دربارة‌ روحانيت اصيل (علماي اسلامي) بيان نكرده، و تنها به ويژگي‌هاي علمي اين صنف پرداخته و از معيارهاي اجتماعي كه در ساير آثار او وجود دارد يا غفلت كرده، يا به خاطر محدوديت‌هاي ناشي از يك مصاحبه، از آن عدول كرده است.
17 . پوستين وارونه، ‌دكتر حسين رزمجو، صص 37 تا 47.
18 . كه البته ممكن است در تعيين برخي مصاديق خطا كرده باشد.
19 . نهضت امام خميني. سيد حميد روحاني، ج 3، ص 281.
20 . تأكيدها از اينجانب است.
21 . شريعتي از ديدگاه شخصيت‌ها. به كوشش: جعفر سعيدي. صص 77 تا 80.
22 . مقام معظم رهبري. روزنامة جمهوري اسلامي. ضميمة جنگ هفته. 30 خرداد 1360 (به نقل از: دكتر علي شريعتي از ديدگاه شخصيت‌ها. به كوشش: جعفر سعيدي. ص 99.

منبع: باشگاه اندیشه

زندگی

بیو گرافی و شرح حال دکتر علی شریعتی

سال‌های کودکی و نوجوانی

آغاز کار آموزی

ازدواج

دوران اروپا

تحصیلات و اساتید

از بازگشت تا دانشگاه

دوران تدریس

حسینیه ارشاد

آخرین زندان

مجموعه آثار

منبع:باشگاه اندیشه