روانشناسی مُدرن

پیشروی آب اقیانوس هند و دریای عمان در شیار هلال گونه ای در جنوب زاگرس، دریای نیمه بسته خلیج فارس را به وجود آورده است. این محدوده، در حد فاصل کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات متحده و عمان قرار دارد و بخشی از منطقه ی خاورمیانه به شمار می آید.مدخل آن در تنگه هرمز، با حدود 85 کیلومتر و بخش پایانی آن در رأس خلیج فارس، با حدود 320 کیلومتر بوده و بیش ترین عرض آن، شامل 325 کیلومتر است. مساحت این خلیج، 226 هزار کیلومتر مربع و ژرفای متوسط آن 35متر ثبت شده است که در پاره ای نقاط، به نود تا صد متر نیز می رسد. بنابراین، برخلاف بحر احمر یا خلیج العربی که در آن سوی جزیره العرب واقع است، دریای کم عمقی به شمار می آید.خلیج فارس در منطقه ای فرو رفته است که در جنوب آن، فلاتی لم یزرع و در شمال آن، فلات دیگری با نمایی از کوهپایه های زاگرس قرار گرفته است.(1)به گونه ای که تمامی خلیج فارس، یک فلات قاره را تشکیل می دهند.به لحاظ زمین شناسی، این منطقه از پدیده های دوران سوم زمین شناسی است و حدود سی میلیون سال قبل به وجود آمده است.(2) و آن گونه که زمین شناسان مطرح می کنند، وسعت آن تقریباً دو برابر وسعت فعلی بوده که اثر تحولات زمین شناسی و ریزش رسوبات رودخانه ای، پسرفت نموده است.اهمیت این منطقه، در گذشته ای با پیشینه چند هزار ساله ریشه دارد؛ چرا که محل برخورد تمدن های بزرگ باستان بوده و قرار گرفتن در چهار راه ارتباطی سه قاره، اهمیت آن را در قرون میانه بیش از پیش آشکار می کرد. گذشتن راه های مهم تجاری از این منطقه، عاملی در گسترش تجارت بود، به ویژه تجارت مروارید که اهمیت ویژه ای داشت. اندک اندک با ورود استعمار و رقابت های جهانی، این منطقه به عرصه تاخت و تاز قدرتهای جهانی تبدیل شد و قدرتهای پرتقالی، هلندی، فرانسوی، بریتانیایی، روسی و آمریکایی، به ترتیب شانس خویش را در چپاول اقتصاد جوامع آن به بوته آزمایش گذاشتند تا این که در نیمه قرن بیستم، با اکتشاف نخستین چاه های نفت، در بحبوحه جنگ های جهانی، توجه بیش از پیش کشورهای صنعتی به این منطقه جلب شد.در سده بیستم با اکتشاف نفت، این منطقه به عنوان گذرگاه شصت درصد ذخایر جهانی نفت، نگاه نیازمندانه جهانیان را به سوی خود کشانده و سرزمین های پیرامون خویش را به تب نوسانات اقتصادی- سیاسی جهان پیوند داده است. کشورهای این منطقه در درون مرزهای زمینی خود کانسارهای پرمایه نفت و گاز دارند، در ر گستره 220 هزار کیلومتر مربعی آب های خلیج فارس کانسارهای بزرگ نفت و گاز غنوده است و همین خود پرسمان، «فلات قاره» و «دریای سرزمینی» و در پی آن موضع گیری های اقتصادی و سیاسی و نظامی در پیوند با این پرسمان را به میان می کشد.(3)آری، آن چه خلیج فارس را به شاهرگ حیاتی جهان تبدیل نمود، کشف طلای سیاه بود؛ کالایی که پس از گذشت قرن ها، با وجود پیشرفت علم و فناوری هنوز جای گزین مناسبی برای آن یافت نشده است. اما اهمیت این منطقه، صرفاً در وجود منابع گسترده معدنی آن خلاصه نمی شود و نقش سیاسی منطقه خلیج فارس، با توجه به اهمیت ایدئولوژیکی، ارتباطی، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک آن متبلور و آشکار می شود. در واقع، برای بررسی و تحلیل اهمیت استراتژیک منطقه خلیج فارس، بررسی و مطالعه مؤلفه های ذیل امری ضروری می نماید:
الف)وضع طبیعی و موقعیت جغرافیایی خلیج فارس؛
ب)ذخایر عظیم نفت و گاز؛
ج)بازار مصرف؛
د)نقش فرهنگی و ایدئولوژیکی.الف)وضع طبیعی و موقعیت جغرافیایی خلیج فارس:
خلیج فارس به لحاظ وضع طبیعی و موقعیت جغرافیایی، از دیر زمان حائز اهمیت بوده است. از یک طرف، این منطقه حلقه ارتباطی میان شرق و غرب بوده و از سوی دیگر، به دلیل داشتن تنگه هرمز که یکی از استراتژیک ترین تنگه های جهانی است، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.در واقع:خلیج فارس محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است و از نظر استراتژیک، در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مرکز ارتباطی بین سه قاره است و بخشی از یک سیستم ارتباطی را که دو دریای مدیترانه و سرخ و دو اقیانوس هند و اطلس را به هم می پیوندد، تشکیل می دهد. به همین جهت، این موقعیت از روزگاران پیشین مورد توجه قدرت های جهانی بوده است و تجار و بازرگانان، کالاها را از شرق و جنوب آسیا به خلیج فارس حمل می کردند و از آن جا به سواحل مدیترانه و اروپا و بالعکس می برند.(4)در حقیقت تا قبل از کشف آمریکا، یعنی سال 1492 میلادی، کالاهایی چون مروارید، ابریشم، چینی، ادویه و...، از دو راه به غرب حمل می شد و آن دو راه مهم عبارت اند از:
1.راه زمینی معروف به جاده ابریشم
2.راه دریایی معروف به راه ادویه
دو راه حیاتی فوق، از خلیج فارس و سواحل شرقی مدیترانه می گذشته اند... . با کشف دماغه امید نیک، اهمیت خلیج فارس از نظر ارتباط کاسته نشد؛ زیرا به واسطه دوری مسیر دریایی، از دیرباز خلیج فارس یک چهار راه ارتباطی دریایی محسوب می شده است و از این رو، بنادر خلیج فارس لنگرگاه مناسبی برای کشتی ها بوده است. در حقیقت، کشتی ها خلیج فارس را ایستگاه دریایی مناسبی برای دریافت خدمات دریایی و تبادل کالا می دانستند.(5)اما نکته قابل توجه آن که بحث اهمیت استراتژیک خلیج فارس، بدون بررسی مسایل تنگه هرمز کامل نخواهد بود؛ زیرا این تنگه، به عنوان مدخل خلیج فارس، تأثیر ویژه ای بر حوادث منطقه دارد.این تنگه، با طول حدود 158 کیلومتر و عرض حداقل 56 و حداکثر 180 کیلومتر و عمق 115 متر، یکی از استراتژیک ترین گذرگاه های جهان به شمار می آیدکه خلیج فارس را از راه دریای عمان (مکران) اقیانوس هند و خطوط کشتی رانی بین المللی دریای آزاد پیوند می دهد، این آبراه به علت موقعیت خاص استراتژیک، شاهرگ حیات اقتصادی جهان به حساب می آید.(6)و به عنوان راه ورودی و خروجی خلیج فارس، از موقعیت ژئواستراتژیکی برخوردار است. از آن جا که روزانه حدود چهل درصد نفت مصرفی ج از این تنگه عبور می کند، احاطه و سلطه بر این گذرگاه، امکان عبور و مرور نفتکش ها را در منطقه فراهم می آورد.این آبراه، نقش بسیار حساس و بی چون و چرایی در توازن اقتصاد، مالی و تجاری کلیه کشورهای صنعتی و کشورهای ساحلی منطقه ایفا می کند و هر رخدادی که سلامت و امنیت دریانوردی را در این ناحیه تهدید نماید، به همان نسبت منافع این کشورها را در معرض خطر قرار خواهد داد.(7)هم چنین تنگه هرمز، راه ارتباطی ساحلی خلیج فارس به اقیانوس هند بوده و بنابراین، همواره به صورت منطقه ای عملیاتی در استراتژی های نظامی مورد توجه بوده است.
ب)ذخایر عظیم نفت و گاز
مهم ترین عامل استراتژیک خلیج فارس، وجود منابع عظیم نفت و گاز است، به گونه ای که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده اند.با وجود تحولات دهه های اخیر و تلاش برای جای گزین کردن انرژی های آب، باد، خورشید، اتم و...، هم چنان نفت به عنوان انرژی برتر و اصلی ترین ماده اولیه تولیدی صنایع، اهمیت خویش را حفظ کرده است و روز به روز بر ارزش آن افزوده می شود. در واقع نفت، «کالای استراتژیک»(8) به شمار می آید که از راه های گوناگون بر سیاست های جهانی تأثیرگذار است و هر گونه تغییر و تحولی در صادرات آن، پیامدهای یکسانی بر کل جهان دارد و عدم ثبات بهای نفت، تهدیدی جدی است که همواره بازارهای نفتی را با بحران مواجه می کند.نفت در طی قرن بیستم، در حقیقت عامل بسیار مهمی در تحولات نظامی سیاسی و اقتصادی جهان بوده و برای سال های قابل پیش بینی نیز چنین خواهد بود. در این میان منطقه خلیج فارس، به علت تسلط بر ذخایر عظیم و قدرت تولید و توان صادراتی قابل توجه، در حقیقت مرکز این تحولات و وقایع مهم بوده است و هست و تقریباً همه کشورهای جهان، کم و بیش وابسته به این حوزه می باشند و حیاط اقتصادی و نظامی- سیاسی بسیاری از این کشورها، به خصوص کشورهای عتی غرب و ژاپن، به ادامه بی وقفه جریان نفت از حوزه خلیج فارس وابسته است.(9)بنابراین خلیج فارس از مهم ترین مخازن انرژی جهان به شمار می آید که در تأمین انرژی آینده جهان، نقشی اساسی بر عهده دارد. نیاز روزافزون کارخانجات صنعتی به نفت و غیر قابل جای گزین بودن آن توسط انرژی های دیگر، به منطقه خلیج فارس «جایگاه ژئواکونومیکیِ» خاصی بخشیده است. در واقع، منطقه خلیج فارس افزون بر موقعیت ژئوپولتیک، موقعیت ژئواکونومیکی نیز دارد و آنچه از همه بر احراز چنین موقعیتی تأثیرگذار بوده، مسأله نفت و گاز است.تحولات نظام بین الملل، بیانگر آن است که در هزاره سوم میلادی، قدرت برتر از آنِ کسی خواهد بود که بر انرژی جهانی، به ویژه نفت و گاز تسلط یابد و بنابراین، جای تعجب نیست که خلیج فارس به عنوان بزرگ ترین مخزن انرژی جهان، کانون توجه جهانی قرار گرفته است.این منطقه، دارای ذخایر نفتی جهانی بسیار بالایی است و از این نظر، برای کشورهای صنعتی شاهرگ حیاتی به شمار می آید که چرخه اقتصاد را به گردش در می آورد. کشورهای خلیح فارس، 62 درصد از مجموع نفت مصرفیِ بازارهای جهان را تولید می کنند.(10)به علاوه، عمق کم این خلیج، امکان بهره برداری از منابع نف هم چنین منابع دریایی آن را به سهولت و ارزانی فراهم می آورد و هزینه های پایین استخراج نفت و گاز، توجه کشورهای صنعتی را به خود جلب کرده است. اکتشاف نفت، باعث درآمیختن خلیج فارس با اقتصاد جهانی شده، به ویژه آن که استخراج نفت از این منطقه، بسیار به صرفه تر از دیگر مناطق جهان برآورد می شود.به طور کلی، عرضه کنندگان نفت در جهان دو گروه هستند: اعضای اوپک و کشورهای غیر اوپک. البته بیش ترین تولید، از آنِ کشورهای عضو اوپک است. که بیش تر آن ها، از کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.تفاوت اصلی میان مخازن کشورهای اوپک و غیر اوپک در این است که دسترسی به مخازن غیر اوپکی ها مشکل تر است، به ویژه در میان مدت هزینه تولید بیش تر می شود. در بسیاری از کشورهای غیر اوپک، به دلیل کوچک بودن میادین نفتی و «نسبت کم میانگین تولید»، هزینه تولید بیش تر است.(11)با توجه به مطالعات توماس استوفر(12) تحلیلگر آمریکایی نفت، تولید هر بشکه نفت خشکی در ایران، ابوظبی، عراق، کویت و عربستان سعودی، یک تا چهار دلار هزینه در بر دارد. این رقم که با توجه به بازده چاه برآورد شده، شامل هزینه های اکتشاف، ارزیابی و توسعه و نرخ بازگشتی حدود ده تا پانزده درصد می باشد. د قابل، این هزینه ها در دریای شمال دوازده تا بیست دلار در هر بشکه، در غرب تگزاش هفده تا نوزده دلار و در کانادا بیش از نوزده دلار می باشد. در عین حال، هزینه ایجاد یک بشکه ظرفیت تولید اضافه، در شش کشور عضو اوپک، در منطقه خلیج فارس (ایران، عربستان، عراق، کویت، امارات متحده عربی و قطر) بسیار کم تر از هر نقطه دیگری در جهان است. برای نمونه، این هزینه در عراق کم تر از پنج هزار دلار در هر بشکه، و در ایران در حدود شش هزار دلار می باشد. در کل، این هزینه در خلیج فارس حدود سه هزار دلار برای هر بشکه ظرفیت تولید اضافی است که در مقایسه با سایر تولید کنندگان اصلی غیر اوپک، نظیر دریای شمال و آمریکای شمالی، بسیار کم تر است.(13)افزون بر این، پیش بینی می شود، سهم منطقه خلیج فارس در تولید جهانی نفت، از 7/25 درصد در سال 1996، به 9/40 درصد تا سال 2020 افزایش یابد. بر این اساس، احتمالاً در آغاز هزاره جدید، وابستگی اقتصادهای آسیا، اروپا و آمریکا به تولیدات نفتی خلیج فارس، البته در سطوح مختلف افزایش خواهد یافت.(14)به علاوه، عمر متوسط ذخایر نفتی کشورهای خلیج فارس، در برخی نقاط به صد سال نیز می رسد؛ در حالی که عمر نفت در دیگر نقاط جهان، ب ور متوسط هیجده سال است.با ورود بازارهای نفتی جدید و مصرف کنندگان نوظهور، تقاضای جهانی برای نفت افزایش می یابد و با رشد تقاضا، رقابت در این بازار گسترش یافته، به افزایش قیمت ها خواهد انجامید. در واقع، رقابت در بازار نفت، نقش مهمی را در تثبیت قیمت های بالاتر خواهد داشت.اقتصادهای بزرگ آسیا نظیر چین، کره جنوبی و هند، به حجم معتنابهی انرژی، به ویژه نفت نیاز خواهند داشت که با احتمال زیاد، باید از منطقه خلیج فارس و هم چنین دریای خزر تأمین شود. ضمناً پیش بینی می شود که آمریکای شمالی 20%، اروپای غربی 31% و آسیا 86%، از نیازهای نفتی و انرژی خود را از دو منطقه مزبور تأمین کنند.(15)با وجود آن که با گذشت زمان، روز به روز بر تعداد مصرف کنندگان نفت خلیج فارس افزوده می شود، سیاست های نفتی کشورهای عمده صنعتی، در درازمدت به سود تولید کنندگان نفت نخواهد بود؛ به ویژه سیاست ذخیره سازی انرژی که از سوی بیش تر این کشورها دنبال می شود، اهمیت و نقش کشورهای تولید کننده و اوپک را در سیاست قیمت گذاری کم رنگ خواهد کرد.پیش بینی می شود که تقاضای جهانی انرژی تا سال 2020 در مقایسه با سال 1970، تا سه برابر افزایش یابد و تقاضای انرژی از سوی کشوای صنعتی تا سال 2010، تا بیش از دو برابر افزایش خواهد یافت. در نتیجه، تقاضاهای جهانی از 6/71 میلیون بشکه در روز، به بیش از 115میلیون بشکه تا سال 2020 خواهد رسید.البته برخی تحولات پیش بینی نشده، می تواند روند پیش بینی تقاضا را برای انرژی تغییر دهد. در این میان، می توان از مواردی نظیر رکورد اقتصاد جهانی، تغییر سیاست های یارانه ای یا مالیات بندی در کشورهای مصرف کننده و فناوری های مقرون به صرفه نام برد.(16)بر اساس پیش بینی های به عمل آمده، از سال 2010، یگانه تولید کنندگان عمده نفت جهان، کشورهای حاشیه خلیج فارس، به ویژه ایران، عراق و عربستان خواهند بود و به لحاظ ویژگی های منحصر به فرد نفت این منطقه، از جمله هزینه تولید پایین، ظرفیت بالا، کیفیت مطلوب نفت و... روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود.به طور خلاصه به لحاظ ذخایر نفتی، مزیت خلیج فارس در برابر دیگر نقاط جهان، به شرح ذیل است:
الف)منابع نفتی فراوان منطقه (64 درصد کل ذخایر جهان، در کشورهای حوزه خلیج فارس قرار دارد).
ب)سهولت استخراج
ج)هزینه تولید پایین (هزینه تولید اوپک، بین یک تا سه دلار در مقایسه با هزینه شش تا ده دلار برای هر بشکه تولید کنندگان غیر اوپک می باشد).
د)مازاد ظرفیت تولید، به طوری که این کشورها، دارای مصرف بسیار محدود بوده و اصولاً جهت صادرات و اقدام به تولید و استخراج نفت می نمایند. کل کشورهای اوپک، دو درصد و کشورهای حوزه خلیج فارس، کم تر از یک درصد مصرف جهانی نفت را دارند.
ه)کیفیت بالای نفت خام منطقه
و)سهولت حمل و نقل
ز)توان تولید زیاد چاه های نفت (در حوزه خلیج فارس، از هر حلقه چاه نفت، حدود 250000 تن نفت در سال می توان استخرج کرد، در حالی که حجم قابل مقایسه در آمریکا، فقط 1000 تن در سال است)
ح)امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در این منطقه، در مقایسه با سایر مناطق جهان.(17)

جدول شماره 1:پیش بینی موازنه عرضه و تقاضای جهانی نفت تا سال 2010 (بر مبنای میلیون بشکه در روز

جدول شماره 2:سناریوی پیش بینیِ ظرفیت تولید کشورهای خلیج فارس در سال 2010 (بر مبنای میلیون بشکه)یکی دیگر از منابع پراهمیت انرژی، گاز طبیعی است. مصرف این انرژی به لحاظ زیست محیطی، کم خطر تر از دیگر انرژی های متداول، چون نفت و زغال سنگ بوده، آلودگی کم تری به همراه خواهد داشت. از این رو، تلاش برای جای گزین کردن گاز طبیعی به جای نفت خام در مصارف سوختی، هر روز بیش تر و بیش تر می شود.میزان قابل توجهی از این انرژی، در منطقه خلیج فار س یافت می شود. تحقیقات نشان می دهد که بیش ترین رشد در ذخایر گاز جهان، مربوط به دو ناحیه اتحاد شوروی سابق و کشورهای حاشیه خلیج فارس و خاورمیانه بوده است. پس از روسیه، جمهوری اسلامی ایران، قطر، امارات متحده عربی و عربستان، به ترتیب دومین، سومین، چهارمین و پنجمین ذخایر بزرگ گاز را در دنیا در اختیار دارند. ذخایر این منطقه، مخازن گازی شمال قطر و میدان پارس جنوبی ایران را در بر می گیرد.(20)به دلیل بالا بودن هزینه های بهره برداری، تولید، انتقال و توزیع گاز طبیعی، صنعت گاز منطقه خلیج فارس، عمدتاً توسعه نیافته است و صرفاً طی سالهای اخیر، شاهد حرکت برخی از این کشورها به سمت اکتشافات و توسعه گاز هست.

جدول شماره 3: ذخایر گاز طبیعی در ایران، قطر، امارات، عربستان با وجود این، منطقه خلیج فارس به صورت بالقوه، ذخایر عظیم گاز طبیعی دارد. برای نمونه، کشوری چون ایران، به تنهایی با در اختیار داشتن بیش از 14% گاز طبیعی جهان، استعداد فراوانی را برای تبدیل شدن به یک تولید کننده مهم گاز دارا می باشد.رویکرد سیاست گذاران این کشورها، هم چنین سیاست هایی که در راه کنترل مصارف داخلی به عمل آمده و سرمایه گذاری های اخیری که برای استخراج بیش تر گاز منطقه صورت گرفته، به احتمال زیاد، آینده روشنی را برای صنعت گاز منطقه خلیج فارس رقم خواهد زد.
ج)بازار مصرف:کشورهای حاشیه خلیج فارس که بیش تر از شمار کشورهای جهان سوم هستند، در اولیل قرن نوزدهم و با اکتشاف نفت، به درآمدهای بادآورده ی کلانی دست یافتند که هیچ گونه تلاشی برای کسب آن انجام نداده بودند. از سویی دیگر، به دلیل ساختار غیر دموکراتیک حاکمیت در این منطقه، بیش تر حاکمان، مقبولیت چندانی در بین افکار عمومی داخلی نداشتند و با علم به این واقعیت، حرکت به سمت سیاست های رفاه عمومی را آغاز کردند، بی آنکه اقتصاد این کشورها از زیرساخت های مناسب برخوردار باشد. کم کم فرهنگ مصرف گرایی در میان اقشار جامعه رواج یافت و دولت مجبور بود برای پاسخ به تقاضاهای مصرفی، هر روز بیش از پیش به واردات کالاهای لوکس خارجی بپردازد.هم چنین در حوزه سرمایه گذاری های صنعتی، از آن جا که توانایی جذب سرمایه های کلان را نداشتند، به جای گسترش صنایع مادر، به توسعه صنایع مونتاژ اکتفا کردند و بدین ترتیب، هر روز بیش از پیش به واردات خارجی وابسته شدند.اسراف در مصرف، تمایل زیاد به واردات و افزایش بی حساب هزینه های نظامی موجب برگشت قسمت زیادی از درآمدهای نفتی به غرب گردید و بیش تر ممالک عضو اوپک، برای پرداخت قروض خارجی خود، ناگریز به گرفتن وام ی سنگین از سازمان های مالی بین المللی شده اند.(22)ذخایر ارزی فراوان و بالا رفتن قدرت خرید، این امکان را به وجود آورده است که هر کالایی را به هر قیمتی که شده، از هر نقطه دنیا، از ریودوژانیرو گرفته تا توکیو، و نیویورک تا سنگاپور تهیه کنند. مقامات دولتی برای خشنودی مردم، بدون آینده نگری، هر آن چه را با پول می توان به دست آورد، خریداری می کنند و تلاش دارند که کمبودها را با واردات جبران کرده، اشتباهات خود را پوشیده نگاهدارند، بدین ترتیب، درآمدهای کلان نفت، مانع ظاهر شدن نارسایی ها و مشکلات موجود حاصله از اعمال سیاست های غلط کشاورزی و صنعتی می شود.(23)این کشورها، حتی برای تهیه مواد غذایی نیز نیازمند بازارهای خارجی شده، و در حوزه کشاورزی نیز که عموماً تا قبل از آن صادر کننده بودند، نیازمند واردات از خارج شده اند. در واقع، مصرف گرایی بیماری جدیدی است که اقتصاد کشورهای حاشیه خلیج فارس را فلج نموده و بیش از پیش به محصولات خارجی وابسته ساخته است. گویی تولید و استخراج نفت، بیش از آن که به نفع تولید کنندگان باشد، در راستای منافع کشورهای سرمایه داری است. درآمدهای بادآورده ی نفت، توان خرید این کشورها را بالا برده و به تبع، زان واردات آن ها را افزایش داده است و به این ترتیب، دلارهای نفتی، بار دیگر به ممالک صنعتی بازگردانده می شوند.از سویی دیگر، اختلافات مرزی و ایدئولوژیکی و تنش های موجود در منطقه، عامل محرکی برای تمایل کشورهای این حوزه به خرید اسلحه و تجهیزات نظامی است، به گونه ای که در سالهای اخیرصدور اسلحه و تجهیزات مدرن جنگی به کشورهای حوزه خلیج فارس، بیش از کالاهای دیگر رونق گرفته است... . تخصیص قسمتی از درآمدهای نفت به خرید اسلحه، علاوه بر هدر دادن ذخایر ارزی، موجب افزایش نفاق، دشمنی، عدم اعتماد و همکاری های منطقه ای شده است.(24)دیگر کشورهای منطقه نیز، بودجه های کلانی را به خرید تسلیحات نظامی اختصاص می دهند که همه این درآمدها، به جیب سهام داران کارخانجات تسلیحاتی می رود.در این میان، سیاست های مالی بی برنامه و سرمایه گذاری های بی اساس، این کشورها را با کسری پرداختی مواجه ساخته که لزوماً برای پرداخت قروض خارجی خویش، مجبور به گرفتن وام های کلان از مؤسسات مالی و بانکی بین المللی شده اند. این رویکرد، عامل دیگری برای وابستگی دوباره آنان و خروج ذخایر ارزی از این کشورها می شود. به تعبیر دیگر، اقتصاد کشورهای صادر کننده ی نفت، قدرت ج سرمایه های کلان را نداشت. رهبران اوپک (کشورهای حاشیه خلیج فارس، اندونزی و...) قسمتی از ذخایر ارزی خود را صرف سرمایه گذاری های مستقیم و یا خرید سهام و اوراق بهادار کردند. قسمتی دیگر هم به صورت وام در اختیار مؤسسات مالی بین المللی و بانک های بزرگ گذاشته شد تا بعد از اتمام منابع، مورد استفاده قرار گیرد.(25)به طور کلی می توان گفت:جمعیتِ حدود یک صد میلیونی حوزه خلیج فارس که مشمول درآمدهای نفتی می شود، بازار مصرف جویی برای کشورهای صنعتی غرب اند. در نتیجه، بر سر تصرف این بازار و جذب دلارهای نفتی آن، بین قدرت های اقتصادی غرب، چون آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و اخیراً روس ها رقابت هایی وجود دارد. سالیانه میلیاردها دلار پول های بادآورده نفتی، خرج سلاح های جنگی غربی ها می گردد.(26)و به دلیل کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص در زمینه نظامی و صنایع، این منطقه، از مهم ترین بازار فروش خدمات به شمار می آید.
د)نقش فرهنگی اهمیت ایدئولوژیکی به گواه تاریخ، منطقه خلیج فارس، همواره گهواره تمدن های درخشان بشری بوده است و اقوام بسیاری چون ایلامی ها، سومری ها، کلدانی ها، آشوری ها، بابلی ها، مصری ها، کنتانی ها و فنیقی ها، فرهنگ خویش را از راه خلیج فارس به دیگر نقاط جهان صادر می کردند. گویی آنان «از خلیج فارس به عنوان کانون صدور پیام تمدن خود استفاده می نمودند.»(27) به علاوه، این منطقه نه تنها جایگاه تمدن های بزرگ بوده، بلکه خاستگاه پیامبران بزرگ الاهی نیز بوده است؛ به ویژه، زادگاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آخرین پیامبر الاهی، در این منطقه قرار دارد.دین اسلام در قرن هفتم میلادی با ظهور پیامبر بزرگ آن، حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله، در شبه جزیره عربستان و در حقیقت در سرزمینی که تا آن زمان بستر حوادث و درگیری های بزرگی بود، به وجود آمد. این تفکر الاهی ، به سرعت گسترش یافت و قلمرو عظیمی را از اقیانوس اطلس تا کرانه های غربی اقیانوس آرام در برگرفت.در حال حاضر، مجموعه عظیم جغرافیای جهان اسلام، سرزمینی را به طول یازده کیلومتر و به عرض بیش از پنج هزار کیلومتر، با ترکیبی بسیار متنوع از نظر انسانی و طبیعی شامل می شو(28)که همه این مجموعه عظیم، تحت رهبری ایدئولوژیکی مرکز آن، یعنی خلیج فارس قرار دارد، به گونه ای که این منطقه، امروز به عنوان قلب جهان اسلام، هدایت تمام جریان های اسلامی را بر عهده گرفته است و خط دهنده تمامی حرکت های سیاسی- مذهبی و اسلامی سراسر جهان به شمار می آید.از آن جا که تحولات بزرگ سیاسی مذهبی جهان اسلام از این منطقه آغاز شده است، از ابتدای پیدایش قدرت های جهانی و شکل گیری سیستم های بین المللی، به این منطقه توجه ویژه ای صورت گرفته است؛ به خصوص حوزه خلیج فارس که حکم قلب منطقه را بازی می کند. این توجه، روزبه روز ابعاد گسترده تری به خود گرفته است، تا جایی که گستره آب های خلیج فارس و دریای عمان، به عنوان محور استراتژی های جهانی در قرن بیست و یکم مورد تأکید قرار گرفته است.(29)پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 و تضعیف کمونیسم، اسلام به عنوان نیروی سوم که همواره در تقابل لیبرال- دموکراسی ظاهر شده، مورد توجه بیش از پیش نظام سرمایه داری قرار گرفته است. از یکسو خاطرات سال ها استعمار سرزمین های اسلامی و از سوی دیگر، بنیان های اندیشه دینی- اسلامی، مردم کشورهای این حوزه جغرافیایی را در رویارویی با هجوم فیزیکی و معنوی غ به تحرک وا می دارد. مکتب اسلام که از اساس با لیبرال دمکراسی غرب جمع ناشدنی است، یگانه رغیب پرقدرت ایدئولوژیکی آن به شمار می آید که در رویارویی با فرهنگ و تمدن غربی به پا خواسته است. این حقیقتی است که اندیشمندان غربی نیز بدان معترف اند و در پی چاره جویی از آن برآمده اند.زی بیگنیو برژینسکی در کتاب خارج از کنترل می نویسد:اسلام در مقام یکی از مهم ترین مذاهبی که گرایش به آن شدید است، اگر چه از دیرباز بیش از مسیحیت به تسلیم پذیری در برابر تقدیر متمایل بوده است، ولی در عصر حاضر، به نیروی محرکی تبدیل شده است که نابرابری را از طریق انکار نوگرایی غربی طرد می کند؛ زیرا از نظر اسلام معاصر، نوگرایی غربی اساساً فاسد است و از فرهنگ تسلیم سریع به هوای نفس نشأت می گیرد. در عصر حاضر، متفکران اسلامی از دستاوردهای تکنولوژیکی تمدن غربی منهای مفاسد فرهنگی آن بهره مند شوند. در این تلاش، اندیشمندان اسلامی، فصلی از تاریخ گذشته اسلامی را نجوا می کنند که در آن دوران، جهان اسلام پیشرو علم و دانش خلّاق در جهان بوده است. در این مسیر، تلاش متفکران اسلامی در نوگرایی فلسفی- اجتماعی، با تلاش برای خنثی کردن چیزی که از نظر بسیاری از مسلمانان در ایسه با برتری غرب شرایط نابرابر سیاسی و فرهنگی تلقی می شود، همراه است.در واقع، در جهان اسلام که از گرایش های مذهبی جامع تر و قاطع تری برخوردار است، یک نظریه تدافعی در حال رشد است که نفوذ تباه کننده غرب را نفی می کند، در حالی که تجدید حیات و نوگرایی تمدنِ به خواب رفته ی طولانی مدت مسلمانان را نیز ترغیب می نماید. بنابراین، مذهب و سیاست هر دو برای فراهم ساختن یک راه حل اسلامی که در آن نوگرایی تکنولوژیکی و نه فرهنگی در داخل نظام ارزشی مبتنی بر معیارهای مذهبی جذب شده، در آمیخته اند. در تحقق این هدف، اسلام شرایطی را که در آن حاکمیت فرهنگ بیگانه ای که از نظر فلسفی فاسد و از نظر اقتصادی مخرّب و از نظر سیاسی امپریالیستی است، نفی می کند.(30)این واقعیت که تنها اسلام قابلیت مواجهه با تمدن غرب را دارد، نظریه پردازانی چون هانتینگتن را واداشته تا با ارائه «دکترین برخورد تمدن ها» آشتی ناپذیری این دو گفتمان فرهنگی را تشریح کنند.

آقای مظفر نامدار در کتاب خود، از قول «برنالد لوئیس» می نویسد:مواجهه بعدی، یقیناً از ناحیه جهان اسلام خواهد بود... ما با روحیه و حرکتی فراتر از سطح مسائل و سیاست هایی که دولت ها به دنبال آن هستند، روبه هستیم. این اوضاع، چیزی جز برخورد تمدن ها نیست. ممکن است این مسأله غیرمنطقی تصور شود، ولی تردید یک واکنش تاریخی است که رقیب دیرینه ما [اسلام] بر ضد میراث یهودی- مسیحی و سکولاریزم ما، و هم چنین گسترش جهانی این دو پدیده، از خود نشان می دهد.(31)آری، هراس غرب از نفوذ فرهنگ ملتی است که پس از سالها چپاول اقتصاد و فرهنگ، در حال بیداری است. احیای تفکّر اصیل اسلامی، زنگ خطری است که فرهنگ غرب را به چالش خواهد کشید، آن گونه که برژینسکی می گوید:ممکن است آمریکا با خطر رویارویی فرهنگی- فلسفی با جهان اسلام روبه رو شود؛ جهانی که غرب را به طور قابل توجه ای از گرایش های عقیدتی و بنیادگرایانه آن در هراس است و در عین حال، به شدت در پی تحقیر آن نیز برآمده است.(32)دنیای اسلامی که در هفتاد- هشتاد سال گذشته، هم چون غولی به خواب رفته بود، امروز دوباره بیدار گردیده است. حرکت یک مذهب که هم راه مردمی و اجتماعی و هم جهت سیاسی یک انسان را برنامه ریزی می نماید، شروع شده است.(33)این در حالی است که رهبری و هدایت مسلمانان جهان، در منطقه خلیج فارس قرار دارد؛ منطقه ای که خاستگاه دین اسلام بوده و مقدس ترین مکان های مذهبی مسلمانان در آن واقع است. ز یکسو با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، الگویی عینی برای حرکت های اسلامی به ویژه جنبش های شیعی شکل گرفته و باور مبارزه با غرب در ذهن مسلمانان تقویت شده است و جمهوری اسلامی ایران را به عنوان خط دهنده ی حرکت های اسلامی به جهان اسلام معرفی نموده است و از سویی دیگر، نگاه جهان اسلام به عربستان سعودی دوخته شده، کشوری که زادگاه پیامبر و مکان های مقدسی چون مکه و مدینه (قبیله مسلمانان و مرقد مطهر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) در آن قرار دارد و داعیه دار رهبری جهان اسلام به ویژه جهان عرب به شمار می آید. از این رو، تحولاتی که در این منطقه رخ می دهد، هر چند کوچک و جزئی، تأثیری ژرف بر جهان اسلام خواهد داشت و جای تعجب نیست که کشورهای غربی، به رویدادهای منطقه حساس بوده و همواره از خود واکنش نشان می دهند.حضور قدرت ها در منطقه خلیج فارس حدود سال 1506 م بود که پرتغالی ها با کشف دماغه امید نیک، به آب های اقیانوس هند و پس از آن، به آب های دریای عمان و خلیج فارس راه یافتند و این نخستین استیلای یک قدرت خارجی بر این منطقه بود. پس از آن، هلندی ها و سپس فرانسه، بریتانیا و روسیه به این منطقه گام نهادند. طولی نکشید که این طقه، جزو منافع حیاتی انگلستان شمرده شد و این کشور، روز به روز بر نفوذ خود افزود، به ویژه پس از جنگ اول جهانی و با کشف نفت، حرص قدرت های خارجی در چنگ انداختن بر خلیج فارس افزایش یافت.در پایان جنگ جهانی دوم، انگلستان که بیمار جنگ بود و با مشکلات پس از آن دست به گریبان، جایگاه خود را در منطقه به آمریکا سپرد. این گونه بود که آمریکا، جای پای خویش را محکم ساخت و به حاکم بی چون و چرای خلیج فارس تبدیل شد.حوادث دو جنگ خلیج فارس یعنی تجاوز عراق به ایران و کویت، باعث گردید که آمریکا بیش ترین قدرت نظامی خود را در منطقه متمرکز نماید.(34)افزون بر آن، به بهانه ی خلع سلاح عراق در سال 2003 و با لشکرکشی به این کشور و سرنگونی حاکم آن، تسلط خویش را در منطقه تثبیت نمود.آن چه گذشت، سیر تاریخی تسلط قدرت های خارجی بر منطقه، از سال 1506 تا 2004 میلادی است که به اختصار بیان شد. گرچه هر کدام از این کشورها، سالیانی طولانی، ویرانی و مصیبت با خود به ارمغان آوردند، ولی بیان آن ها در این مجموعه ضروری نیست. اینک که در سال 2004 میلادی به سر می بریم،آمریکا و متحدانش، مهم ترین قدرت های امپریالیستی هستند که در منطقه ایفای نقش می کنند.ایالات متحد مریکا، همانند سایر قدرت های جهانی در جستجوی بهره گیری از امکانات خلیج فارس و به ویژه «نفت» آن، پا به منطقه گذاشت.(35)منطقه ای که هم به لحاظ ژئوپولیتیکی و هم ژئوکونومیکی امیت دارد.از دیدگاه دستگاه سیاست گذاری ایالات متحده، منافع این کشور، از جمله امنیت کشورهای میانه رو عرب و هم چنین خروج آزادانه نفت از منطقه، از سوی منابع گوناگون مورد تهدید است. از این رو، آمریکا به حضور نظامی خود در منطقه شرقی مدیترانه، خلیج فارس و اقیانوس هند هم چنان ادامه خواهد داد.(36)

پی نوشت ها:

1-ناصر تکمیل همایون، مسایل خلیج فارس، ص 11.
2-همایون الاهی، خلیج فارس و مسایل آن، ص10.
3-لواء فیلی رودباری، کویت (کتاب سبز)، صص 15و16.
4-بهادر زارعی، «جغرافیای سیاسی خلیج فارس»، رسالت، 14شهریورماه 1378، ص1.
5-عبدالله رفیعی، «بازنگری جایگاه استراتژیک خلیج فارس و جزاری ایرانی»، نشریه ابرار، 20آذرماه 1381، ص 1.
6-همان.
7- مصطفی دولتیار، رژیم حقوقی تنگه های بین المللی با تأکید بر مسایل حقوقی تنگه هرمز، ص 100.
8-کالای استراتژیک: (STRATEGIC MATERIAL) هر نوع ماده خام یا اولیه که از نظر استراتژی با ارزش، و برای دفاع ملی و پیشبرد جنگ مدرن ضروری باشد. اگر در یک کشور عرضه واقعی یا بالقوه کالاهای استراتژیک کم تر از مقداری باشد که برای شرایط اضطراری پیش بینی شده است، قبل از پدید آمدن چنین شرایطی، اقدام به ذخیره سازی (STOCKPILING) می گردد. فرهنگ علوم سیاسی و نمایه انگلیسی فارسی، ص 329.
9-همایون الاهی، پیشین، ص 113.
10-لواء فیلی رودباری، پیشین، صص 16و 17.
11-نفت در آستانه قرن 21، سیاست و تعامل نیروهای بازار، ترجمه: داود علمایی، ص 43.
12-THOMAS STAUFFER.
13-علی امامی میبدی و مرتضی بهروزی فر، «قدرت اوپک در بازار جهانی»، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 166-165، سال 1380، صص 146و 147.
14-جودت بهجت، «امنیت نفت در هزاره جدید، ژئواکونومی در برابر ژئو استراتژی»، ترجمه: قدیر نصری مشکینی، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 165-166، سال 1380، ص 170.
15-جعفری کمپ، «خلیج فارس منطقه ای همیشه استراتژیک»، ترجمه و تلخیص: غلامرضا عباسیان، سلام 4، 6و8 اسفندماه 1377.
16-همان، ص 2.
17-همایون الاهی، پیشین، ص 117.
18-ماهنامه اطلاعات سیاسی-اقتصادی، ش165-166، سال 1380،ص157.
19-همان.
20-جودت بهجت، پیشین، ص 62.
21-ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، پیشین، ص157.
22-امیر باقر مدنی، اوپک اثرات تخریبی تطبیق قیمت نفت، ص 222.
23-همان، ص 149.
24-همان، ص 150.
25-همان، ص 172.
26-بهادر زارعی، پیشین، ص 2.
27-همایون الاهی، پیشین، ص 18.
28-عزت الله عزتی، جغرافیای سیاسی جهان اسلام، ص 31.
29-همان، ص 33.
30-زی بیگنیو برژینسکی، خارج از کنترل اغتشاشات جهانی در طلیعه قرن بیست و یکم، ترجمه: دکتر عبدالرحیم نوه ابراهیم، صص 205 و 206.
31-مظفر نامدار، پیشین، ص 11.
32-زی بیگنیو برژینسکی، پیشین ، ص 225.
33-ویلهیم دیتل، جهاد در راه خدا، ترجمه: دکتر جواد کرمانی و سکینه کرمانی، 1376، ص 20.
34-عبدالله رفیعی، پیشین، ص 2.
35-شمس الدین صادقی، «نقش منافع ژئوپلتیکی ممالک نافذ خاجری در برخورد با مسایل خلیج فارس»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش 2، س 8، تابستان 1380، ص 116.
36-همان، ص 128.

منبع: کتاب جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس

(مطالعه ي موردي: صادرات گاز طبيعي ايران)
 

مقدمه
 

* Geoeconomics
 

*Edward Luttwak
 

* Geoffy Kemp
 

پي نوشت ها :
 

آبراهي كه ايران را از شبه جزيره عربستان جدا مي‌‌كند براساس تمامي اسنادتاريخي ـ جغرافيايي از دوران باستان تا دورة معاصر و همچنين بيانيه‌هاي سازمان ملل متحد (مصوب 5 مارس 1975 و 1 ژانويه 1999 آمريكا) خليج فارس ناميده شده و حتي در تمامي منابع تاريخي و جغرافيايي عربي كه پيش از دهة 1960 آمريكا نوشته شده و يا به چاپ رسيده است از عنوان بحر فارس يا خليج‌الفارسي و غيرعربي استفاده گرديده است. با اين وجود كوشش‌هاي چندي پس از دهة 1960 آمريكا از سوي برخي از افراطيون ملي‌گراي عربي براي تغيير نام خليج فارس به خليج‌العربي صورت گرفته كه پايه و اساس علمي نداشته و ندارد اين در حالي است كه افراطيون ملي‌گراي عرب هرگز سعي بر احياء نام قديمي درياي احمر به خليج‌العربي نداشته‌اند.
چنين بنظر مي‌رسد كه تلاشهاي بعمل آمده براي تغيير نام خليج فارس به خليج عربي ارتباط تنگاتنگي با پديدة استعمار و نفوذ آن در جريان ناسيوناليزم عربي دارد كه اين جريان را در مسير اهداف و آرمانهاي خود بكار گيرد. هم‌آوايي محافل استعماري غربي با تغيير نام خليج فارس پديده‌اي نيست كه بتوان به سادگي از كنار آن عبور كرد. اتحادية اروپا در پايگاه اينترنتي خود از نام مجعول «خليج عرب ـ فارس» استفاده مي‌كند. تعداد قابل توجهي از اروپائيان پسوند اين آبراهه را حذف كرده‌اند و آنرا «خليج» مي‌خوانند خصوصاً راديو «بي‌بي‌سي» در بخش‌‌هاي خبري خود همواره تلاش بر آن دارد كه تنها از واژه «خليج» استفاده كند و اين در حالي است كه مقامات سياسي بريتانيا پذيرفته‌اند كه نام اين آبراهه همان نام تاريخي و قديمي آن «خليج فارس» است. نامي كه از حدود 2600 سال پيش باستناد منابع تاريخي و جغرافيايي از اصالت برخوردار است. انجمن ملي جغرافيا (National Geogrtaphysociety) كه مقر آن آمريكا است اخيراً براي نخستين بار اين نام جعلي را بكار برد. در سايت وزارت دفاع كانادا نيز از اين نام جعلي استفاده شده است. نكتة تأسف بارتر اينكه كشورهاي حاشيه‌ خليج فارس به شدت از ورود نقشه‌هايي كه نام «خليج فارس» دارد جلوگيري مي‌كنند در صورتي كه نقشه‌هايي كه با عنوان جعلي خليج‌العربي چاپ شده به وفور يافت مي‌شود و در گوشه و كنار اين كشورها به فروش مي‌رسد.
بي‌ترديد اگر تلاش‌هاي گسترده محافل رسمي و غير رسمي ايراني و علمي نبود در مقابل اين هجوم هدفدار كه مؤيد پيوند استعمار با ناسيوناليزم افراطي عربي (پان عربيسم ناصري) است شايد در آتيه‌اي نه چندان دور اين تحريف در بيانية بعدي سازمان ملل متحد، جنبة رسمي و بين‌المللي به خود مي‌گرفت.
مقاله حاضر بر آن است در ابتدا مختصر تاريخچه خليج فارس را به ياري اسناد و منابع تاريخي و جغرافيايي ذكر، آنگاه مفهوم ناسيوناليزم را مورد بررسي قرار دهد. سپس مراحل چهارگانة جنبش ناسيوناليزم عربي را به كنكاش بنشيند تا اين فرضيه را ثابت كند كه «بين تلاش‌هاي ناسيوناليزم افراطي عربي براي تغيير نام «خليج فارس» به خليج العربي و محافل استعماري غرب ارتباطي تنگاتنگ و هدفدار وجود دارد.»
ضمناً از آنجا كه پرداختن به جريان شووينيزم ايراني عصر رضاشاه كه در ايجاد زمينة افراطي‌گري ناسيوناليزم غ = عربي بي‌تأثير نبود بر حجم مقاله بيش از اين مي‌افزود به مختصر اشاره‌اي در اين خصوص و با ارجاع به تحقيقات جديد در اين زمينه بسنده شده است. با آن اميد كه اين مقاله توانسته باشد شمه‌اي از واقعيات تاريخي بخش مهمي از تاريخ ايران زمين را تبيين نمايد.

مختصر تاريخچه نام خليج فارس

مفهوم ناسيوناليزم

ظهور ناسيوناليزم عربي و عوامل آن:

مراحل ناسيوناليزم عربي

پي نوشت :

1. Draya tya hacha parsa aity
2. نگاه كنيد به دكتر محمد‌جواد مشكور، «نام خليج فارس در طول تاريخ» وزارت اطلاعات و جهانگردي، اسفند ماه 2535، ص 7.
3. Persicus sinus
4. مختصر كتاب‌البلدان ابن الفقيه همداني باهتمام دي خويه طبع ليدن 1885،‌ص 8 ، كتابخانه دانشگاه تهران.
5. مسالك‌الممالك اصطخري طبع ليدن 1927 باهتمام استادي خويه ص 28.
6. مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ابوالحسن علي‌بن حسين مسعودي، ترجمه ابوالقاسم پاينده، ج 1، تهران بنگاه ترجمه و نشر كتاب 1344، ص 255.
7. التفهيم الاوائل صناعه التنحيم،‌به اهتمام جلال همايي تهران، 1318، ص 167.
8. جهان‌نماي كاتب چلبي طبع استامبول 1145 هـ . ص 78، كتابخانه تبريز.
9. كشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتيك خليج فارس، ترجمه و تنظيم حميد‌رضا ملك‌محمدي نوري، دفتر مطالعات سياسي وزارت امور خارجه تهران، 1373، ص 25.
10. حدود العالم من المشرق الي المغرب، مؤلف ناشناخته، تهران، طهوري 1362، به كوشش منوچهر ستوده، ص 77.
11. كاتب چلبي، همان، ص 77.
12. Nationalism
13. Situationalists
14. Modernists
15. نگاه كنيد به دكتر حميد احمدي، قوميت و قوم‌گرايي در ايران، افسانه و واقعيت، تهران، نشر ني، چاپ سوم، 1382، فصل چهارم، صص 149 ـ 141.
16. احمدي، همان، ص 152.
17. قرآن كريم آيه 33 / احزاب و 154 / آل عمران و 50 / مائده و نيز مراجعه شود به الميزان تفسير القرآن، ج 16، ذيل آيه 33 / احزاب و مجمع‌البيان في‌تفسيرالقرآن، طبرسي، ج 1، ذيل ‌آيه 154 / آل عمران و التفسير الكاشف محمد‌جواد مغنيه، ج 3، ذيل آيه 50 / مائده و خطبه‌هاي 95، 133، 147، 191، 196، 198 نهج‌البلاغه علي (ع) و نيز مراجعه شود به مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروين گنابادي و تاريخ يعقوبي، ج 1، ترجمه محمد ابراهيم آيتي، و جامعه‌شناسي ديني جاهليت قبل از اسلام، يوسف قضايي و بلوغ‌الارب في معرفه‌احوال العرب سيد‌محمد شكري آلوسي.
18. See. Albert Hourani, Syria and Lebanon, Oxford university Press London, 1954,p.97.
19. نگاه نيد به تاريخ عرب در قرون جديد، اثر لوتسكي ترجمه پرويز بابايي تهران انتشارات كتاب‌هاي جيبي 1356.
20. Syrian protestant college
21. Jesuitt universite saint – Joset.
22. American university of Beirut.
23. نگاه كنيد به «التبشير و الاستعمار في‌البلاد العربيه» اثر مصطفي خالدوي و عمر فروج، بيروت 1973 و نيز نگاه كنيد به «نگاهي به جنبش ناسيوناليسم عرب» اثر ضياءالدين احمد، ترجمه حيدر بوذرجمهر، تهران انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1365، ص 68.
24. ضياءالدين احمد، همان، ص 30 و ص 444 و ص 39 ـ 38.
25. نگاه كنيد به حميد عنايت «سيري در انديشيه سياسي عرب» تهران،‌اميركبير، 1363، ص 227.
26. همان، ص 228 ـ‌حميد عنايت اورا ـ‌ عازوري ـ نمودار همه اميدها و ناكامي‌هاي جنبش عربي در آغاز قرن بيستم مي‌داند. لازم به ذكر است كه نجيب عازوري را پدر ناسيوناليزم عرب نيز لقب داده‌اند چرا كه او اولين عربي بود كه خواستار جدايي كامل اعراب از امپراتوري عثماني شد و روح استقلال را در اعراب برانگيخت با اين حال به دليل اعتماد بيش از حد او به فرانسه و نيز سياست‌هاي خصمانه فرانسويان پس از جنگ جهاني اول در سوريه موجب شد تا بسياري از ناسيوناليست‌هاي عرب نسبت به وي بدگمان شوند.
27. نگاه كنيد به مجيد خدوي «گرايش‌‌هاي سياسي در جهان عرب» ترجمه عبدالرحمن عالم، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه چاپ دوم، 1369، ص 21.
28. نگاه كنيد به ساطع‌الحصري «محاضرات في نشوء الفكر القوميه»: (سخناني پيرامون تكامل انديشه ناسيوناليزم) قاهره، 1951 آمريكا صص 175 ـ 165 كه مبين نقش متفكران مسيحي عرب در پيشگامي ناسيوناليزم عربي است. و نيز نگاه كنيد به:
George Antonius, the Arab Awakening, London 1938 (بيداري)
29. به نقل از آنتونيوس رهبران اصلي اين انجمن عبارت بودند از «فارس نمر، يعقوب صروف، ابراهيم اليازيجي، شاهين مكاريوس. در همين رابطه ناصيف اليازيحي كه با انتشار آثار خود متوجه احياي زبان عرب و حس قوميت در ميان اعراب بود. نقش ويژه‌اي داشت.
30. در مورد فعاليت‌هاي لژهاي فراماسونري در خاورميانه و شمال آفريقا نگاه كنيد به:
Robert Morris, Freemasonry in the holyland, New York, 1873.
همچنين به عبدالهادي حائري، «تاريخ جنبش‌ها و تكاپوهاي فراماسونري در كشورهاي اسلامي خاورميانه» انتشارات آستان قدس رضوي.
31. خدوري، پيشين، با كمي دخل و تصرف، ص 24.
32. نگاه كنيد به ژان پي‌ير در ينيك «خاورميانه در قرن بيستم» ترجمه دكتر فرنگيس اردلان، تهران انتشارات جاويدان چاپ اول، 1368، فصل اول، ص 29 به بعد.
33. نگاه كنيد به هشام شرابي «روشنفكران عرب و غرب» سالهاي تكوين 1914 ـ 1875، ترجمه عبدالرحمان عالم، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه چاپ اول، 1368، ص 139 به بعد.
34. خدوري، پيشين، صص 29 ـ 27.
35. درينيك، همان، صص 82 ـ 78.
36. نگاه كنيد به دكتر ناصر تكميل همايون «خليج فارس»، دفتر پژوهشهاي فرهنگي، چاپ دوم، پائيز 1380، ص 77.
37. امثال عبدالكريم قاسم بي‌تأثير از زمينه سازيهاي شووينيست‌هاي ايران عصر رضاشاهي كه تلاش بر جدايي عنصر ايراني از اعراب مسلمان داشتند نبودند جهت اطلاع بيشتر نگاه كنيد به عبدالله شهبازي «نظريه توطئه» صعود سلطنت پهلوي در ايران و تاريخ‌نگاري جديد، تهران مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، 1377، از ص 170 به بعد.
38. نگاه كنيد به پيروزمجتهد زاده «كشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتيك خليج فارس» ترجمه و تنظيم: حميد‌رضا ملك‌محمد نوري، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه چاپ سوم، 1373، ص 20ـ 19.
39. در خصوص چگونگي شكل‌گيري اتحاديه عرب نگاه كنيد به ژان پي‌ير درينيك، همان، صص 175 ـ 173.
40. نگاه كنيد به اصغر جعفري ولداني «ژئوپلتيك جديد درياي سرخ و خليج فارس» دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه، ج اول، 1381، صص 191 ـ 188.
41. جعفري ولداني، همان، ص 208.
42. روزنامه جمهوري اسلامي، 28 شهريور 1371.
43. روزنامه ابرار، 3 شهريور 1371.
44. روزنامه جمهوري اسلامي، 13 مهر 1373.
45. روزنامه اطلاعات، 13 مهر 1373.
46. خليج فارس با 565 ميليارد بشكه نفت معادل 63% كل ذخاير نفتي شناخته شده جهان را در اختيار دارد و7/30 تريليون متر مكعب گاز طبيعي كه برابر 5/28 درصد كل ذخاير شناخته شده دنيا در اين منطقه اقتصادي است و مهمترين انبار انرژي جهان محسوب مي‌شود و براي كشورهاي غربي بويژه آمريكا اين منطقة جنبه حياتي دارد. «نگاه كنيد به پيروز مجتهد‌زاده، همان، صص 62 ـ 53» و اين در حالي است كه ارزش و اهميت اقتصادي خليج فارس تنها به منابع انرژي نيز محدود نمي‌گردد.
47. آمريكا در طرح نظم نوين جهاني و تحقق آن به رهبري اين كشور اهداف بلند پروازانه‌اي را در خاورميانه بخصوص خليج فارس دنبال مي‌كند از جمله تسلط بر منابع انرژي، مقابله با بنيادگرايي اسلامي، حل مسئله اعراب و اسرائيل به نفع اسرائيل، بدست گرفتن اقتصاد منطقه، تا به اين وسيله بتواند ضمن ايجاد اختلاف در امنيت اقتصادي كشورهاي رقيب به موقعيت برتر در نظم نوين دست يابد. ابزار داخلي آمريكا براي حضور ايجاد تنش و بحران در روابط في‌ مابين جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي حوزه خليج فارس از يك سو و جلوگيري از اتحاد كشورهاي عربي از سوي ديگر است.

منبع:راسخون

در طول تاريخ، خليج فارس نه تنها بخشي از خاك ايران محسوب مي‌شده و حاكميت آن در دست ايراني‌ها بوده است، بلكه به اذعان تمام منابع تاريخي موجود اين پهنه آبي با عناويني نظير خليج فارس، خليج عجم، درياي فارس و يا بحر فارس شناخته شده است.
نام خليج فارس از جمله نام‌هاي تاريخي است كه از گذشته بسيار دور تاكنون در اسناد، قراردادها و مكاتبات مورد استفاده همه اقوام و ملت‌ هاي دور و نزديك آن، از فارس و عرب، ترك و هندي تا اروپاييان قرار داشته است. از اين رو خليج فارس به عنوان مهمترين گذرگاه نفتي جهان با موقعيت تمدني ايران پيوندي تنگاتنگ داشته و دارد.
با اين حال در دهه‌هاي گذشته برخي از همسايگان در اقدامي كه با روح همزيستي مسالمت‌آميز ملل و فرهنگ‌هاي منطقه ناسازگار بوده است، به جاي استفاده از نام معتبر «خليج فارس»، نام خليج عربي يا خليج را به كار گرفته‌اند و اخيراً نيز علاوه بر كشورهاي عربي پاره‌اي از سازمان‌ها، ارگان‌ها، خبرگزاري‌ها يا مجلات و رسانه‌هاي بين‌المللي به اين نامگذاري مجعول روي آورده‌اند.
با توجه به اينكه كوشش‌هاي ملي‌گرايان افراطي عرب براي تغيير نام «خليج فارس» به «خليج عربي» در سطح بين‌المللي از هيچ گونه پايه و اساس علمي برخوردار نيست، كوشش آنها تنها وحدت واقعي جهان اسلام را به مخاطره مي‌اندازد. بعضي كشورهاي عربي كه در تقابل با ايران به سر مي‌برند، در قبال نام خليج فارس به دنبال منافع خود هستند و در اين بين وحدت جهان اسلام را ناديده مي‌گيرند. اين عمل در شرايطي صورت مي‌پذيرد كه نيروهاي فرامنطقه‌اي حضور روز افزون خود را با استفاده از همين گونه تنش‌ها و اختلافات تثبيت مي‌كنند.
در اين نوشتار ضمن تشريح موقعيت استراتژيكي خليج فارس، به بررسي تبارشناسانه نام خليج فارس و چگونگي شكل‌گيري ادعاهاي واهي اعراب در استفاده از نام جعلي خليج يا خليج عربي خواهيم پرداخت.

جغرافياي طبيعي و راهبردي خليج فارس

پيشينه تاريخي

1ـ منابع ايراني:

2 ـ منابع يوناني

3ـ منابع اسلامي

4ـ منابع غربي:

5ـ اسناد حقوقي

ادعاهاي واهي

پی نوشت:

1. براي مطالعه بيشتر در مورد ژئوپلتيك خليج فارس رجوع كنيد به:
پيروز مجتهدزاده، كشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتيك خليج فارس، ترجمه: حميد‌رضا ملك، محمد نوري، تهران: دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي، 1382.
2. هرودوت، تاريخ هرودوت، ترجمه‌ هادي هدايتي، دانشگاه تهران، جلد اول، صص 58ـ 40.
3. 565 ميلياد بشكه نفت (65 درصد از ذخاير نفتي دنيا) و 30/7 تريليون متر مكعب گاز در خليج فارس مي‌باشد.
4. Sinus Persicus
5. Mare Persicum
6. Sinus Persicus
7. Mare Persicus
8. Gulf Persique
9. Persis Gulf
10. Persis
11. Persicus
12. Sinus Persicus
13. ابوعلي احمد بن عمر (ابن رسته)، الاعلاق النفسيه، جلد هفتم، ص 84.
14. عليرضا باونديان، خليج هميشه فارس در آينه داوري تاريخ، باشگاه انديشه، 12/11/1383.
15. همان.
16. پيروز مجتهد‌زاده، دروغي از آن سوي خليج فارس، ماهنامه زمانه، 29 دي 1383.
17. Arabian Gulf
18. Persian Gulf
19. در دوران حكومت «جمال عبدالناصر» و گسترش ايدئولوژي «پان عربيسم» در جهان عرب نفوذ معنوي و تاريخي مصر عمق بيشتري يافت و در اين ميان جنبش‌هاي متعددي نيز در كشورهاي عربي پا گرفت كه از ناسيوناليست‌هاي افراطي تا اسلامگرايان بنيادگرا رادر بر مي‌گرفت.
20. در جنگ ژوئن سال 1967 كشورهاي عرب در مدت 6 روز از اسرائيل شكست خوردند. شكست اعراب و از دست دادن نقاط استراتژيك سرزمين فلسطين ـ غرب رود اردن و باريكه غزه ـ و اشغال بخشي از دو كشور عربي (سوريه و مصر) توسط اسرائيل آنچنان براي اعراب تحقير‌آميز بود كه هيچ گاه نتوانستند خاطره تلخ آن را به فراموشي بسپارند.
21. جمهوري عربي متحده از اتحاد مصر و سوريه و يمن بوجود آمد. ليبي نيز پس از مرگ ناصر به اين اتحاد پيوست.
22. عبدالرضا هوشنگ مهدوي، سياست خارجي ايران در دوران پهلوي، تهران: نشر پيكان، 1380، ص 349.
23. روزنامه كيهان، 23 آذر 1343.
24. احمد ميرفندرسكي، در همسايگي خرس، تهران: پليكان، 1382، ص 206.
25. همان، ص 147.
26. خبرگزاري كار ايران (ايلنا).

منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي

خلیج فارس از سمت شمال با ایران، از غرب با کویت و عراق و از جنوب با عربستان، بحرین و امارت متحده عربی همسایه است. وسعت آن 240،000 کیلومتر است و پس از خلیج مکزیکو و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می‌شود.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است و جزایر مهم آن عبارت‌اند از: خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک، کیش، قشم، و لاوان که تمامی آنها به ایران تعلق دارد.
خلیج فارس و سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهایی چون کویت، عربستان و امارات متحده عربی است. به همین دلیل، منطقه‌ای مهم و استراژیک محسوب می‌شود. بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندر شارجه، دوبی، ابوظبی و بندر عباس را نام برد.
دریانوردی در خلیج فارس سابقه بسیار طولانی دارد ولی اولین مدارک قطعی در این زمینه به قرن چهارم قبل از میلاد مربوط است.
پس از بسته شدن راه تجارت بین شرق و غرب در دوره عثمانی، پرتغالی‌ها متوجه اهمیت این خلیج شدند، به طوری که سراسر قرن شانزدهم میلادی خلیج فارس را در تصرف خود داشتند. اما پس از آن انگلستان توانست کشورهای رقیب را از آن خارج کند و در آغاز قرن نوزدهم بر آن تسلط یابد. با این حال، در سال‌های بعد نیز کشورهای حاشیه جنوبی آن به تدریج مستقل شدند و انگلستان پایگاه‌های خود را از دست داد.
کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند.
به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی بشمار می‌آید.
زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت.
خلیج فارس و سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی نام برد.

نام خلیج فارس

خلیج فارس نامی است به جای مانده از کهن‌ترین منابع، زیرا که از سده‌های پیش از میلاد سر بر آورده‌است، و با پارس و فارس - نام سرزمین ملت ایران - گره خورده‌است. در سالهای اخیر نام خلیج عربی نیز در برخی منابع بطور محدود بکار رفته که مخالفت ایرانیان و غیرایرانیان را برانگیخته‌است.

از دیدگاه حقوق بین‌الملل

فهرست اسناد سازمان ملل درباره نام «خلیج فارس»

فهرست اسناد سازمان هاي مهم درباره نام «خلیج فارس»

1-در وب سايت معروف www.fifa.com كه سايت فدراسيون جهاني فوتبال ميباشد.دربخش اطلاعات جغرافياي كشورهاي حاشيه خليج فارس به هر چهار زبان اصلي خود يعني (انگليس،آلماني،اسپانيولي و فرانسوي ) ازلغات هم معني خليج فارس
(persian gulf,golfe persique,persischer golf,golfo persico) استفاده شده است.لازم بذكر است كه گستردگي فيفا تاحدي است كه تعداد كشورهاي عضو آن از تعداد كشورهاي عضو سازمان ملل بيشتر است.
2-در همين فرهنگنامه بزرگ ويكيپديا به دهها زبان زنده دنيا در هنگام معرفي خليج فارس از واژه هم معني استفاده شده است وحتي در بخش زبان عربي نيز نقشه نمايشگر خليج فارس رابالغت Persian gulf نمايش داده است.همچنين نقشه اي قديمي از خليج فارس در يكي از موزههاي امارت متحده عربي به نمايش گذاشته شده است ودرآن نقشه قديمي، خليج فارس را بانام persian gulf معرفي كرده است ولي مسئولين موزه لغت persian را بطور ناشيانه پاك كرده اند بطوري كه جاي آن مشخص است وجالب اينجاست كه دربخش انگليسي از ويكي پديا آن نقشه مورد نمايش گذاشته شده است وباطعنه در مورد حذف نام persian درنقشه توسط مسئولين موزه توضيح داده است.

در دوران باستان

قدمت خلیج فارس با همین نام چندان دیرینه‌است که عده‌ای معتقدند«خلیج فارس گهواره تمدن جهان یا خاستگاه نوع بشر است.» ساکنان باستانی این منطقه، نخستین انسان‌هایی بودند که روش دریانوردی را آموخته و کشتی اختراع کرده و شرق و غرب را به یکدیگر پیوند داده‌اند.

دوران هخامنشی

در میان یونانیان باستان

در صده‌های اخیر

تا قرن ۱۹ میلادی، تقریبا در تمامی اسناد موجود، این آبراهه در فارسی با نام خلیج فارس یا دریای فارس، در عربی با نام‌های الخلیج الفارسي یا بحرالفارسي یا بحرالعجم، و در زبان‌های اروپایی با نام‌هایی مانند Persian Gulf، Sinus Persicus، Persische Golf، و Golfo di Persia نامیده می‌شده است.
در بازه زمانی کوتاهی در قرن ۱۷ میلادی، در اسناد بریتانیایی از این آبراهه با عنوان خلیج بصره نام برده شده بود که حکایت از اهمیت بصره در تجارت آن دوران داشته است. احتمالا از آنجایی که بصره در کنار خلیج فارس واقع نشده، استفاده از این نام پس از مدت کوتاهی متوقف شد.

در زبان عربی

بحر فارس

پیشینهٔ تغییر نام خلیج فارس

نظر قوم‌گرایان افراطی عرب

خلیج انگلیسی و خلیج آمریکایی

تلاش‌های دولت ایران در برابر تغییر نام

انواع آبزیان خلیج فارس

ماهیهای خوراکی خلیج فارس

شیر ماهی:

هوور یا تن:

کولی:

شوریده:

حلوا:

شورت:

سرخو:

شهری:

سنگسر یا دختر ناخدا:

میش ماهی یا ماهی کر(KER):

گاریز یا کاریز:

چمن:

بیاه:

راشگو:

قباد:

سچل:

صافی یا سافی:

ساردین:

سینگو SINGOO

میگوی خلیج فارس

انواع میگو:

شناسايي كوسه ماهيان خليج فارس

1-کوسه ماهیان درنده:

2-کوسه گربه ماهیان

3-نهنگ کوسه ها یا کوسه کر

4-کوسه ماهیان سرچکشی

5-کوسه روباه دریایی

6- كوسه ماهيان شكاري

7- كوسه ماهيان گوره‌خري

خلیج فارس

متن کامل در ادامه مطلب..

این در حالی است كه اگر كاربران به طور مرتب اطلاعات خود را از منابع تائید شده را به روز كنند، می‌توانند مجرمان دنیای مجازی را در اجرای نقشه‌های خود ناكام بگذارند. در این گزارش، هفت روشی را كه در كشورمان كلاهبرداران اینترنتی از آن بهره می‌برند تا سر كاربران اینترنت كلاه بگذارند، با هم مرور می‌كنیم..

متن کامل در ادامه مطلب..

همه فکر می‌کنند تنها مو و پوست است که ظاهر را پیر نشان می‌دهد در حالی که یک لبخند جوان و زیبا می‌تواند بیشتر از آنکه فکرش را بکنید فرد را جوان نشان دهد!

متن کامل در ادامه مطلب..

اگر می‌خواهید محیط کار خانگی خوبی داشته باشید با کمک چند توصیه ساده می‌توانید چیدمان مناسبی را برای اتاق کارتان در نظر بگیرید و با کار کردن در محیطی زیبا و راحت، بازده کاری خوبی داشته باشید..

متن کامل در ادامه مطلب..

در اين مقاله بر آنيم تا مباحث زير را مطرح كنيم:
1 سيره در لغت و اصطلاح
2 مشورت در لغت و اصطلاح
3 نگاهى به اسرار و اهداف مشاوره در سيره معصومان(ع).
4 اسرار مشورت از ديدگاه مولوى
5 اهميت و ضرورت مشورت در قرآن و حديث
6 نمونه‏هايى از مشاوره نبى اكرم(ص) الف مشاوره در امور نظامى و مسائل جنگى
ب مشاوره در امور غير نظامى و مسائل فردى، خانوادگى و...

واژه سيره در لغت و اصطلاح

واژه مشورت و شورا در لغت و اصطلاح

آنان چه ضرورتى در اين اصل احساس مى‏كردند؟

4 اسرار و اهداف مشورت از ديدگاه مولوى

5 اهميت و ضرورت مشورت در قرآن و حديث

6 نمونه‏هايى از مشاوره نبى اكرم(ص)

الف مشاوره در امور فرهنگى و مسائل نظامى

ب مشاوره در امور غير نظامى و مسايل غير جنگى

منبع: ماهنامه كوثر

( به مناسبت نهم ارديبهشت ماه، روز «شوراها» )

منابع و مآخذ:

1- لغتنامه: علي اكبر دهخدا
2- فرهنگ نشر نو : محمدرضا جعفري
3-مشاوره و روان درماني: رابرت گيبسون و ميشل
4- مثنوي معنوي: جلال الدين محمد مولوي
5- فقه حكومت اسلامي: كاظم قاضي‌زاده

منبع: ido.ir

پیدا کردن شغل چیزی کم از مبارزه ندارد. چه در شغلی مشغول به کار باشید که از آن متنفرید چه عازم جستجوی بی پایان شغلی باشید، هر موقعیتی در شرایطی که شما دارید برایتان جذاب می نماید..

متن کامل در ادامه مطلب..

در راستاى مشاركت توده مردم مسلمان ايران در تعيين سرنوشت خويش، امام خمينى رحمه‏الله در نهم ارديبهشت ماه 1358، فرمان تاريخى خويش را مبنى بر تثبيت حاكميت ملت ايران بر سرنوشت خويش و تشكيل شوراهاى اسلامى به شوراى انقلاب، اعلام كرد:
در جهت استقرار حكومت مردمى در ايران و حاكميت مردم بر سرنوشت خويش كه از ضرورت‏هاى نظام جمهورى اسلامى است. لازم مى‏دانم بى‏درنگ به تهيه آيين‏نامه اجرايى شورا، براى اداره امور محل شهر و روستا در سراسر ايران اقدام و پس از تصويب به دولت ابلاغ نماييد تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد.
(بخشى از پيام امام خمينى رحمه‏الله در تاريخ 9/2/58)

مفهوم‏شناسى شورا

آيا مى‏دانيد

جايگاه شورا در قرآن و سيره

جنگ احد

امام على عليه‏السلام و امر شورا

نهروان و تصميم شورايى

شورا در قانون

چراغ راه

آورده‏اند كه...

منبع:سایت حوزه

شورا یک پدیده اجتماعی و سیاسی است که در نظام های سیاسی مردم سالار از اهمیت خاصی برخوردار بوده و به عنوان نهادی مشورتی نمونه ای واقعی و حقیقی از حضور مردم در اداره جامعه به شمار می رود.
زندگی شورایی و عدم تمرکز اداری نوعی دموکراسی است که بخشی از امور اداری استانها، شهرستانها،بخشها و روستاها به خود ساکنان آن واگذار می شود.
در این سیستم مردم تشویق می شوند که به طور وسیعتری در اداره امور حکومتی شرکت نمایند. وقتی مردم ببینند که منطقه یا محل آنها دارای اختیارات قانونی است و آنها می توانند به وسیله انتخاب نمایندگان این اختیارا ت را اعمال نمایند بیشتر برای شرکت در اداره امور محل خود علاقه و شوق نشان می دهند..
به طور کلی وجود شوراها باعث افزایش مشارکت مردم در اداره امور می شود و این امر از یک سو دراحساس مسئولیت بیشتر مردم موثر واقع می شود و از سوی دیگر موجب ظهور خلاقیتها و ابتکارات افراد در اداره امور محلی می گردد.
مسئله شورا و مشورت از نگاه دینی هم حائز اهمیت می باشد و در آموزه های دین مبین اسلام در کتاب و سنت مورد توجه قرار گرفته است. در قرآن سوره اي از سوره ها شوري نام دارد و در همان سوره خداوند به مسلمين امر به شورا و مشورت کرده است.
در نظام جمهوری اسلامی که ثمره انقلابی مردمی و اسلامی می باشد شوراها دارای جایگاه خاصی هستند چنانکه در قانون اساسی علاوه براصل ششم که در آن به موازات توضیح در نحوه انتخاب رئیس جمهورونمایندگان مجلس شورای اسلامی ، از انتخاب اعضای شوراهای اسلامی هم یاد می کند، در اصول متعددی به تبیین جایگاه شوراها پرداخته است که این اصول عبارتند از:

اصل هفتم

اصل يكصدم

اصل يكصدو يكم

اصل يكصد و سوم

اصل يكصد و پنجم

اصل يكصد و ششم

منابع:

1- تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران: علیرضا ازغندی
2- حکومتهای محلی و عدم تمرکز: ابوالقاسم طاهری
3- پایگاه اینترنتی شورای اسلامی شهر همدان: www.council.hamedan.ir
4- سا یت اینترنتی وزارت کشور: www.moi.ir

منبع: hamedanpayam.ir

جايگاه مشورت

مشورت با مردم در روايات

لزوم مشورت دولت مردان

روش مشورت

پي نوشت :

1- سوره شورى 42: 38.
2- نهج البلاغه، قصار الحكم: 161.
3- بحار الانوار، ج 72 (مؤسسة الوفاء - بيروت) ص 105، رقم 39، از كنز الفوائد كراجكى.
4- آل عمران 3: 159.
5- سوره نحل، 16: 44.
6- سوره نساء 4: 105.
7- سوره احزاب 33: 6.
8- بحار الانوار (مؤسسة الوفاء - بيروت) ج 72، ص 100، از محاسن برقى.
9- بحار الانوار، ج 72، ص 105، از نهج البلاغه.
10- همان، ص 104.
11- بحار الانوار، ص 105، رقم 41.
12- بحار الانوار، ج 72، ص 105.
13- همان، ص 105، رقم 39.
14- بحار الانوار، ج 72، ص 105.
15- همان، ص 105، رقم 39.
16- همان، ص رقم 37، از نهج البلاغة.
17- بحار الانوار، ج 72، ص 98، رقم 2، از خصال صدوق.
18- همان، ص 98، رقم 5، از خصال صدوق.
19- همان، ص 98، رقم 3، خصال صدوق.
20- همان، ص 101- 102، رقم 26، از محاسن برقى.
21- همان، ص 100، رقم 13، امالى شيخ طوسى.
22- بحار الانوار، ج 72، ص 104، رقم 35، از تفسير عياشى.
23- همان، رقم 37، از الدرة الباهرة.
24- تفسير فرات بن ابراهيم كوفى، ص 615.

منبع: e-resaneh.com

تاريخچه شورا در اسلام :

تاريخچه شورا در جهان :

تاريخچه شورا در ايران :

تلاش براي تحقق قانون شوراها :

منبع: شورای اسلامی شهر اصفهان

در قانون اساسي وظايف و اختيارات شوراي اسلامي شهر به شرح زير ميباشد 1- انتخاب شهردار براي مدت چهار سال
تبصره 1- شوراي اسلامي شهر موظف است بلافاصله پس از رسميت يافتن نسبت به انتخاب شهردار واجد شرايط اقدام نمايد.
تبصره 2- شهردار نمي‌تواند همزمان عضو شوراي شهر باشد.
تبصره 3- نصب شهرداران در شهرها با جمعيت بيشتر از دويست هزار نفر و مراكز استان بنا به پيشنهاد شوراي شهر و حكم وزير كشور و در ساير شهرها به پيشنهاد شوراي شهر و حكم استاندار صورت مي‌گيرد.
تبصره 4- دوره خدمت شهردار در موارد زير خاتمه مي‌پذيرد.
o استعفاي كتبي با تصويب شورا
o بركناري توسط شوراي شهر با رعايت مقررات قانوني
o تعليق طبق مقررات قانوني
o فقدان هر يك از شرايط احراز سمت شهردار به تشخيص شوراي شهر.
2- بررسی و شناخت کمبودها ، نيازها و نارساييهای اجتماعی ، فرهنگی ، آموزشی ، بهداشتی ، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابيه و تهيه طرحهاو پيشنهادهاي اصلاحي و راه حلهاي كاربردي در اين زمينه‌هاجهت برنامه‌ريزي و ارائه آن به مقامات مسئول ذيربط
3- نظارت بر حسن اجراي مصوبات شورا و طرحهاي مصوب در امور شهرداري و ساير سازمانهاي خدماتي در صورتي كه اين نظارت مخل جريان عادي اين امور نگردد.
4- همكاري با مسئولين اجرايي و نهادها و سازمانهاي مملكتي در زمينه‌هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، آموزشي، اقتصادي و عمراني بنا به درخواست آنان.
5- برنامه‌ريزي در خصوص مشاركت مردم در انجام خدمات اجتماعي، اقتصادي، عمراني، فرهنگي، آموزشي و ساير امور رفاهي با موافقت دستگاههاي ذيربط.
6- تشويق و ترغيب مردم در خصوص گسترش مراكز تفريحي، ورزشي و فرهنگي با هماهنگي دستگاههاي ذيربط.
7- اقدام در خصوص تشكيل انجمنها و نهادهاي اجتماعي، امدادي، ارشادي و تاسيس تعاونيهاي توليد و توزيع و مصرف، نيز انجام آمارگيري، تحقيقات محلي و توزيع ارزاق عمومي با توافق دستگاههاي ذيربط.
8- نظارت بر حسن اداره و حفظ سرمايه و داراييهاي نقدي، جنسي و اموال منقول و غيرمنقول شهرداري و همچنين نظارت بر حساب درآمد و هزينه آنها به گونه‌اي كه مخل جريان عادي امور شهرداري نباشد.
9- تصويب آيين نامه‌هاي پيشنهادي شهرداري پس از رسيدگي به آنها با رعايت دستورالعملهاي وزارت كشور.
10- تاييد صورت جامع درآمد و هزينه شهرداري كه هر شش ماه يكبار توسط شهرداري تهيه مي‌شود و انتشار آن براي اطلاع عمومي و ارسال نسخه‌اي از آن به وزارت كشور.
11- همكاري با شهرداري جهت تصويب طرح حدود شهر با رعايت طرحهاي هادي و جامع شهرسازي پس از تهيه آن توسط شهرداري با تاييد وزارت كشور و وزارت مسكن و شهرسازي.
12- تصويب بودجه، اصلاح و متمم بودجه سالانه شهرداري و موسسات و شركتهاي وابسته به شهرداري با رعايت آيين نامه مالي شهرداريها و همچنين تصويب بودجه شوراي شهر.
تبصره – كليه درآمدهاي شهرداري به حسابهايي كه با تاييد شوراي شهر در بانكها افتتاح مي‌شود واريز و طبق قوانين مربوطه هزينه خواهد شد.
13- تصويب وامهاي پيشنهادي شهرداري پس از بررسي دقيق نسبت به مبلغ، مدت و ميزان كارمزد.
14- تصويب معاملات و نظارت بر آنها اعم از خريد، فروش، مقاطعه، اجاره و استيجاره كه به نام شهر و شهرداري صورت مي‌پذيرد با در نظر گرفتن صرفه و صلاح و با رعايت مقررات آيين نامه مالي و معاملات شهرداري.
تبصره – به منظور تسريع در پيشرفت امور شهرداري، شورا مي‌تواند اختيار تصويب و انجام معاملات را تا ميزان معيني با رعايت آيين نامه معاملات شهرداري به شهردار واگذار نمايد.
15- تصويب اساسنامه موسسات و شركتهاي وابسته به شهرداري با تاييد و موافقت وزارت كشور.
16- تصويب لوايح برقراري يا لغو عوارض شهر و همچنين تغيير نوع و ميزان آن با در نظر گرفتن سياست عمومي دولت كه از سوي وزارت كشور اعلام مي‌شود.
17- نظارت بر حسن جريان دعاوي مربوط به شهرداري.
18- نظارت بر امور بهداشت حوزه شهر.
19- نظارت بر امور تماشاخانه‌ها، سينماها، و ديگر اماكن عمومي، كه توسط بخش خصوصي، تعاوني و يا دولتي اداره مي‌شود با وضع و تدوين مقررات خاص براي حسن ترتيب، نظافت و بهداشت اين قبيل موسسات بر طبق پيشنهاد شهرداري و اتخاذ تدابير احتياطي جهت جلوگيري از خطر آتش‌سوزي و مانند آن.
20- تصويب مقررات لازم جهت اراضي غيرمحصور شهري از نظر بهداشت و آسايش عمومي و عمران و زيبايي شهر.
21- نظارت بر ايجاد گورستان، غسالخانه و تهيه وسايل حمل اموات مطابق با اصول بهداشت و توسعه شهر.
22- وضع مقررات و نظارت بر حفر مجاري و مسيرهاي تاسيسات شهري.
23- نظارت بر اجراي طرحهاي مربوط به ايجاد و توسعه معابر، خيابانها، ميادين و فضاهاي سبز و تاسيسات عمومي شهر بر طبق مقررات موضوعه.
24- تصويب نامگذاري معابر، ميادين، خيابانها، كوچه و كوي در حوزه شهري و همچنين تغيير نام آنها.
25- تصويب مقررات لازم به پيشنهاد شهرداري جهت نوشتن هر نوع مطلب و يا الصاق هر نوع نوشته و آگهي و تابلو بر روي ديوارهاي شهر با رعايت مقررات موضوعه و انتشار آن براي اطلاع عموم.
26- تصويب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداري و سازمانهاي وابسته به آن با رعايت آيين نامه مالي و معاملات شهرداريها.
27- تصويب نرخ كرايه وسايل نقليه درون شهري.
28- وضع مقررات مربوط به ايجاد و اداره ميدانهاي عمومي توسط شهرداري براي خريد و فروش مايحتاج عمومي با رعايت مقررات موضوعه.
29- وضع مقررات لازم در مورد تشريك مساعي شهرداري با ادارات و بنگاههاي ذيربط براي داير كردن نمايشگاههاي كشاورزي، هنري، بازرگاني و غيره.
تبصره 1- در كليه قوانين و مقرراتي كه انجمن شهر عهده‌دار وظايفي بوده است شوراي اسلامي شهر با رعايت مقررات اين قانون بعد از يك سال از تاريخ تصويب جانشين انجمن شهر خواهد بود.
تبصره 2- وزارت خانه‌ها و موسسات دولتي و وابسته به دولت و سازمانهايي كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر نام است موظف‌اند در طول مدت يك سال مذكور در تبصره فوق با بررسي قوانين و مقررات مربوط به خود هر كجا نامي از انجمن شهر سابق آمده و وظايفي را به آن محول نموده است جهت اصلاح اين گونه موارد لايحه اصلاحي به مجلس شوراي اسلامي ارائه نمايند.
30- نظارت بر حسن اداره امور مالی شهرداری و کليه سازمانها ، موسسات ، شرکتهای وابسته و تابعه شهرداری و حفظ سرمايه ، دارايي ها ، اموال عمومی و اختصاصی شهرداری ، و همچنين نظارت بر حساب درآمد و هزينه آنها با انتخاب حسابرس رسمی و اعلام موارد نقض و تخلف به شهردار و |يگيريهای لازم بر اساس مقررات قانونی
تبصره - کليه پرداختهای شهرداری در حدود بودجه مصوب با اسناد مثبته و با رعايت مقررات مالی و معاملاتی شهرداری به عمل می آيد که اين اسناد بايد به امضای شهردار و ذي حساب يا قائم مقام آنان که مورد تآئيد شورا یشهر باشند برسد.
31- شورا موظف است در پايان هر سال مالی صورت بودجه و هزينه خود را جهت اطلاع عموم منتشر نمايد و نسخه ای از آن را جهت بررسی بع شئرای شهرستا ن و استا ن ارسال کند.
32- واحدهای شهرستانی کليه سازمانها و موسسات دولتی و موسسات عمومی غير دولتی که در زمينه ارائه خدمات شهری وظايفی را بر عهده دارند ، موظفند برنامه سالانه خود را در خصوص خدمات شهری که در چهارچوب اعتبارات و بودجه سالانه خود تنظيم شده به شورا ارائه نمايند.
33- همکار یبا شورای تآمين شهرستان در حدود قوانين و مقررات
34- بررسی و تآئيد طرحهای هادی و جامع شهرسازی و تفصيلي و حريم و محدوده قانونی شهرها پس از ارائه آن توسط شهرداری و ارسال به مراجع ذی ربط قانونی جهت تصويب نهايی /س

منبع:راسخون

چکیده

اشاره

نقش شورا در جامعه

پیشینه شورا

اهمیت مشاوره در اسلام

جایگاه شورا در نظام سیاسی اسلام

محدوده مجاز برای مشورت

هدف مشورت

الف) جلوگیری از پیدایش خودکامگی و استبداد

ب) شناخت خط

ج) احساس شخصیت و مسئولیت

د) تأمین منافع جمع

و) تأمین تکیه‏گاه در تصمیم‏گیری

ویژگی‏های مشاور

وظیفه مشاور

منبع: سایت حوزه

تصور كنيد كه دو كودك در حال بازي هستند. يك دفعه صداي فريادشان بلند مي‌شود كه: ازت بدم مياد ... ازت متنفرم ... اما چند دقيقه بعد باز هم مي‌بينيد كه دارند با هم بازي مي‌كنند و خوشحالند. گاهی دو آدم بزرگسال هم در روابط‌شان به همين شكل هستند. فقط كافي است در نيمكت كنارشان بنشينيد و آنها را نگاه كنيد. تا به حال اين تجربه را داشته‌ايد؟ سؤال جالب اينجاست چه اتفاقي براي كودكان مي‌افتد که ‌آنها 5 دقيقه پيش دشمن بودند و در حال حاضر باز هم  با هم بازي مي‌كنند؟ جواب اين سؤال ساده است. آنها شادي را به جاي برقراري عدالت انتخاب مي‌كنند. آنها لحظه‌شان را مي‌بينند و سعي مي‌كنند  از بازي‌شان لذت ببرند..

متن کامل در ادامه مطلب..

برخی از والدین با دیدن پرتحرکی فرزندان خود به بیش فعالی آنها مشکوک می شوند اما باید دانست که جنب و جوش زیاد نشانه قانع کننده ای برای این اختلال نیست..

متن کامل در ادامه مطلب..

انقلاب اسلامى ايران از ابتداى شكل‏گيرى تا كنون، همواره با تهديدات بسيار جدى نظام سلطه جهانى روبه‏رو بوده و با اتكا به ايمان الهى و پشتوانه عظيم مردمى توانسته است ضمن كنار زدن اين موانع، در مسير تكامل و تحقق اهداف متعالى خويش گام بردارد. يكى از اين تهديدات، حمله نظامى آمريكا به طبس، در جهت آزادسازى جاسوسان خود و براندازى نظام اسلامى ايران بود كه با امدادهاى غيبى الهى با شكست روبه‏رو شد؛ حادثه‏اى كه همواره تجربه تلخى براى آمريكاييان و چراغى فروزان براى مردم ايران در اعتقاد به حقانيت نظام اسلامى و ايستادگى در مقابل توطئه‏هاى دشمنان بوده است.

زمينه‏ها و اهداف حمله نظامى آمريكا به طبس‏

شرح عمليات پنجه عقاب

اصل غافل‏گيرى‏

شرح ماجرا

نقش بنى صدر

بازتاب و پيامدهاى تجاوز نظامى‏

پيام مهمى كه در بازخوانى ناكامى توطئه‏هاى گوناگون دشمنان -كه از ابتداى انقلاب اسلامى تا كنون بر عليه انقلاب اسلامى داشته‏اند، وجود دارد، اين است كه تا مادامى كه مسئولان نظام اسلامى و مردم، در مسير آموزه‏هاى حيات بخش الهى گام بردارند، امدادهاى غيبى همواره پشت و پناه انقلاب و جمهورى اسلامى خواهد بود؛ همان گونه كه به گفته امام، آن دانه‏هاى شن، مأمور خداوند بودند. امدادهاى غيبى الهى، با خنثى كردن توطئه آمريكا، بقا و استمرار انقلاب اسلامى را تضمين كردند.

منبع:ماهنامه پرسمان

ابابیلی دیگر

زمینه‏ها

طرح‏ریزی عملیات

تصمیم شوم

تجهیزات لازم

انقلاب الهی

پیروزی ایمان

پیامد سنگین

بازتاب شکست

واقعه طبس در نگاه امام خمینی؛

علت شکست

اهمیت واقعه

منبع: sajed.ir

شكست لشكريان ابرهه در طبس
شهادت در عام الفيل انقلاب

به مناسبت سالگرد شكست كماندوهاى نيروى مخصوص امريكا
شكست لشكريان ابرهه در طبس

مصداقى بر سوره فيل

شرح توطئه نافرجام

اهداف و مقاصد اين تهاجم ناكام

بيابان طبس، بهترين راوى معجزه اى است که دل تاريخ را به لرزه در آورد.تفسيرآية «و مَکَرُوا و مَکر الله خيرُ الماکرين »را بايد از کوير تفتيدة طبس پرسيد؛ بيابان خشک طبس، تبلور مرصاد الهى شد براى گرگ هاى در کمين نشسته اى که راوى سياه مرگ بودند.
مى گويند:تاريخ، تکرار شدنى است؛ اگر چنين است، پس اين سپاه ابرهه بود که ديگر بار،ازحافظان کعبة حقيقت به تنگ آمد و نابود شد.
همه چيز مهيا بود براى شبيخونى وحشيانه؛ براى خنجر زدن بر پيکر شقايق. اما حقيقت از جنس ديگر بود:
مدعى خواست که از بيخ کند ريشة ما غافل از آن که خدا هست در انديشة ما
عجب شبى بود شامگاه چهارمين روز ارديبهشت ماه.
گرگ ها آمده بودند تا همه چيز را يک نفس ببلعند، تا شايد طعم تلخ شکست، از مشتى دانشجوى پيرو خط امام را از خاطرها محو کنند؛ غافل از آن که «يدالله فوق ايديهم ».
آرى!دست قدرت الهى، پاسدار موطن عاشقان بود.چه خوش بود که رهرويى از قافلة عشق نيز به پاس خلوص خود، معبر وصال را در آن واقعه جست و صحراى طبس را تا معراج، بال در بال ملايک پيمود.
خدا صدق وعده اش را عيان مي کند.«ا ن تنصروا الله ينصرکم »اگر دين خدا را يارى کنيد خدا شما را يارى مي کند و اين مزد جهاد مردانى است که چون دين خدا را يارى کردند ، خدا به يارى آنها برخاست .
قرآن هدف از بيان سرگذشت پيشينيان را اين مى داند که نتايج آنها مدارتفکر و جمع بندى قرارگيرد(فاقصص القصص لعلهم يتفکرون).لذا واقعه طبس مى تواند عظمت الهى و امدادهاى غيبى را براى مردم آشکار سازد و درس عبرتى براى آيندگان تاريخ باشد.
ماجراى طبس از جمله رسوا ترين و مفتضحانه ترين توطئه هاى شکست امپرياليسم امريکا بر ضد انقلاب اسلامى ايران است.بدون شک ماجرايى که در طبس به وقوع پيوست و با شکست مزدوران امريکايى مواجه شد، يکى از معجزات بزرگ قرن به حساب مى آيد؛ زيرا شيطان بزرگ امريکا با همه توان و با بهره گيرى از دقيق ترين و پيچيده ترين امکانات نظامى و با تدارک همه جانبه و هماهنگى کليه عوامل داخلى وخارجى به بهانه آزادى جاسوسان خود در ايران، اما در حقيقت به قصد در هم شکستن انقلاب و نابود ساختن نظام جمهورى اسلامى ايران، هجوم خود را آغاز کرد .سران کاخ سفيد و مقامات پنتاگون از توفيق اين عمليات کمال اطمينان را داشتند، چرا که به زعم باطل خود هيچ عامل و نيرويى را در شکست عمليات خود دخيل نمى دانستند؛
اما ازآنجا که خداوند همواره حافظ اين ملت و انقلاب بوده است ، در طبس نيز امداد هاى غيبى او عينيت يافت تا بار ديگر بر طاغوتيان زمان ثابت شود که اراده الهى بر هرچيزى تعلق بگيرد، آن امر محقق خواهد شد.
انگيزه ها و زمينه هاى تجاوز امريکا:1ـ پس از فتح لانه جاسوسى (که به تعبير حضرت امام خمينى انقلاب دوم نام گرفت )
و شکست توطئه هاى مزدورانه امريکا درنفوذ و رسوخ و نهايتاً مسخ انقلاب اسلامى از درون و افشاى دستهاى خيانت بارهمساز با شيطان بزرگ و به اسارت گرفتن آنها، تهديدات نظامى و تحريم اقتصادى از ابتدايى ترين اقدامات جهت غلبه براين پيروزى بزرگ و شکست دادن اين نصرالهى بود.همه همپالگى هاى شيطان بزرگ در اين توطئه ها با امريکا همدلى و همکارى داشتند.تبليغات در جهت اين دو توطئه ابتدا بر روى مداخله نظامى تمرکز يافت و به اوج خود رسيد وچون دشمن از اين توطئه نتيجه اى نگرفت، به تشديد تبليغات برمسأله تحريم اقتصادى و بسط آن در تمامى کشورهاي هم پيمانش پرداخت واين به دو علت بود:
اول آنکه آخرين حيله دشمن بود ، دوم انحراف اذهان و افکار عمومى از احتمال حمله نظامى، تا اينکه زمينه ي ذهنى مردم از مسأله منحرف و دشمن خارجى فراموش گرددو به مشکلات داخلى و مسائل اقتصادى معطوف شود.
2ـ ازاهم زمينه هايى که موجبات اين هجوم را فراهم ساخت بايد به شکست کوشش هاىديپلماتيک و طرح هاى امريکا جهت آزادسازى جاسوسان خود اشاره کرد .( مأموريت افرادى چون رمزى کلارک، هانس، حبيب شطى، بنى صدر و قطب زاده)
3ـ در خلال تلاش هاى دشمن و عوامل و ايادى امريکا، يعنى گروهک هاى چپ و راست ومنافق ، اين بار نيزبه بهانه حفظ سنگردانشگاه و مخالفت با تعطيل شدن آن و تقابل با انقلاب فرهنگى، با به راه انداختن هياهوى بسيار به جنگ و جدال و خونريزى وسنگربندى مشغول شدند و آن چنان ماهرانه جو را آماده ساختند که گويى اين بخش نيز جزئى از طرح کلى تجاوز نظامى بوده است.
4ـ آتش افروزيهاى رژيم بعث عراق در مرزهاى خود با ايران و غائله کردستان شگفتى ماجراى تجاوز وقتى روشن مى شود که بدانيم دولت تجاوزگر امريکا در خصوص چنين مأموريتى متجاوز از 5 ماه تمام در صحراهاى آريزونا ( جايى که تقريباً شرايط کوير ايران را داراست)تعليمات پيچيده و فشرده اى را به کماندوهاى خود داده بود و از پيچيده ترين تکنيک هاى نظامى اعم از تسليحات نظامى و دفاعى تا صنايع مدرن هواپيمايى استفاده کرده و بودجه نامحدودى را براى اين عمليات اختصاص داده بود. سازمان هواشناسى امريکا وضع جوى ايران بخصوص منطقه فرود در صحراى طبس را کاملاً مورد پيش بينى علمى قرار داده بود و به علت اين که هواى آن شب مهتابى بود، ورود هر نوع هواى غيرمطلوب و وقوع طوفان بعيد به نظر مى رسيده است.
نکات برجسته ديگر درباره حمله نظامى آمريکا:نکات مهم ديگرى که از مطالعه اسناد ومدارک به دست آمده و گزارشها و مقالات نوشته شده حاصل شده است به شرح زير است:
1ـ امريکا در واقعه طبس از آخرين امکانات نظامى و تکنيک هاى جنگى استفاده کرد،به طورى که براى يک چنين عملياتى از طرف کنگره امريکا بودجه هنگفتى در نظر گرفته شده بود.
2ـ بالگردهايى که براى آزادى جاسوسان امريکايى در نظر گرفته شده بودند ، طبق ارزيابى متخصصان امريکايى از بهترين نوع هلى کوپترها و از آخرين مدل آنهابود.
بنابراين، مسأله از کار افتادن آنها در جريان عمليات، کاملاً دور از انتظار بوده است.
3ـ شبى که عمليات نجات درآن به وقوع پيوست مهتابى بود ومعمولاً دراين شب ها ازطوفان و بادهاى تند خبرى نيست ، علاوه بر اين ، براساس پيش بينى هاى علمى اداره هواشناسى امريکا، در شب عمليات، هواى کوير طوفانى نبوده است!!
4ـ بر اساس ارزيابى کارشناسان ، احتمال پيروزى اين طرح از نود درصد به بالا پيش بينى شده بود.
5ـ تهيه کننده وسايل نقليه اى که مى بايد امريکايى ها را از اطراف تهران به لانه جاسوسى جابجا کند، يک مزدور خود فروخته به نام على اسلامى وابسته به حزب منحله خلق مسلمان بوده است.
6ـ کشورهاى مصر ،عربستان سعودى، ترکيه ، عمان و پاکستان در اين عمليات امکانات خود را در اختيار امريکا قرار داده بودند.
7ـ با توجه به حساسيت شوروى سابق درباره تحرکات امريکايى ها و زير نظرداشتن دائم آنها، بدون شک اين عمليات با توافق و هماهنگى شوروى سابق انجام شده بود.
8ـ جهت فرود اضطرارى بالگردها و هواپيماهاى 130 ـ C، 14 منطقه در تهران و حوالى آن در نظر گرفته شده بود.
9ـ در شب حادثه طبس، چراغ هاى ورزشگاه شهيد شيرودى روشن بوده است.
10ـ على اسلامى تهيه کننده اصلى کاميون ها براى حمل آمريکايى ها به تهران، قبل از اشغال لانه جاسوسى در خصوص به راه اندازى تظاهرات عليه امام (ره) وانقلاب اسلامى با سفارت امريکا همکارى نزديک داشته است.
11ـ مزدوران رژيم صهيونيستى در جريان طراحى حمله به طبس نقش بسيار فعالى
داشته اند؛ به طورى که از تجربيات طراحان نقشه حمله به فرودگاه "انتبه" در اوگاندا از جمله "شيمون پرز"، استفاده فراوانى شده بود.
به هر حال انچه در طبس واقع شد، بدون شک مصداقى ديگر بر سوره فيل بود و 5 ارديبهشت1359 عام الفيل ديگر و "کارتر"نيز مظهر نظام سلطه جهانى، ابرهه اى ديگر، و عنايت و لطف و مرحمت خداوندى بر مؤمنان گسترده . آنچه گذشت نه تنها يک واقعه ساده و زودگذر و فراموش شدنى نبود، بلکه تمثيلى و ذکرى است هميشگى و ماندنى براى کسانى که با چشم دل خويش جز آنچه هست مى بينند و تذکار ديگرى است بر اثبات قدرت فائقه و تامه الهى و بر وهن و سستى کيد و مکر دشمنان خدا.
منبع:روزنامه جوان

شبکه ی تلويزيوني 7 استراليا يک فيلم مستند بازسازی شده درباره واقعه طبس نمايش داد. من اين جا فقط مي خواهم فيلم را برايتان توضيح بدهم. هر چه هست از فيلم است که نقل قولش مي کنم.
تهيه کنندگان فيلم خيلي سريع از نحوه ی گروگانگيری گذشتند و رسيدند به اين که عمليات طبس چطور اجرا شد. چهار گروه در اين عمليات شرکت داشتند. گروه دوم که يک هواپيمای سوخت رسان را هدايت مي کردند و از يک مرکز نظامي امريکا در اطراف يمن حرکت کردند، گروه سوم که با چهار هليکوپتر از روی ناو هواپيمابر نيميتز در اقيانوس هند به طبس مي آمدند و گروه چهارم که هشت کوماندوی خيلي متخصص در جنگ های چريکي بودند اما آن گروه اول که کوچکتر از همه هم بود شامل دو نفرمي شدند که پيش از همه ی اين ها با هواپيمای کوچک و يک موتورسيکلت که آورده بودند آمده بودند برای شناسايي محل فرود هواپيما و هليکوپترها گروه اول با استفاده از چراغ های فروسرخ (مادون قرمز) يک محلي را نشانه گذاری کردند که چراغ ها را مي شد فقط با دوربين فرو سرخ ديد. کوماندوها از مصر به ناو نيميتز منتقل شدند. هواپيما و هليکوپترها کمي بعد از ورود به آسمان ايران و بعد از بندرعباس به هم ملحق مي شدند تا اين که در محل نشانه گذاری شده فرود بيايند. همه فرود مي آيند جز دو تا هليکوپتر که به خاطر وزش شديد باد و توفان شن ديرتر مي رسند. بعد از فرود معلوم مي شود سيستم هيدروليک يکي از هليکوپترها آسيب ديده و آن هليکوپتر بايد کمي معطل بماند تا تعمير بشود. قرار مي شود دو نفر بمانند و عمليات با سه هليکوپتر ديگر انجام بشود.
خبر را به واشنگتن مي دهد اما در آنجا به اين تصميم مي رسند که نمي شود هم کوماندوها و هم گروگان ها را با سه هليکوپتر بياورند بنابراين برای اين که اصل ماجرا لو نرود دستور بازگشت مي دهند. در همان حال هم يک اتوبوس پر از مسافر از همان محل رد مي شده و کوماندوها متوقفش مي کنند و همانجا نگه شان مي دارند تا اين که دست آخر با پايان عمليات رهايشان مي کنند. هر چه هم فرمانده عمليات در طبس اصرار مي کند که نهايتأ ممکن است به 2 يا 3 گروگان صدمه بخورد اما بقيه ازاد مي شوند اما در واشنگتن کسي حاضر به قبول ريسک نمي شود و مي گويند مأموريت تمام است.
هليکوپتر اول که بلند مي شود که برگردد به دليل توفان شني که همينطور از اول کار بوده ارتفاعش را خيلي کم مي کند اما چرخش مي گيرد به هواپيما و چون هواپيما پر از سوخت بوده هر دو همان وقت آتش مي گيرند و آتش به يک هليکوپتر ديگر هم سرايت مي کند که خدمه ی آن با سوختگي شديد بيرون کشيده مي شوند اما مابقي که در هواپيما و آن هليکوپتر اول بودند از بين مي روند. مأموريت شکست مي خورد بدون اين که شروع شده باشد و بلافاصله کارتر بر صفحه ی تلويزيون ظاهر مي شود و مسئوليت کامل عمليات و شکست آن را مي پذيرد و گروگان ها هم بلافاصله از محل سفارت به مکان های نامعلوم ديگر منتقل مي شوند.
گروگان ها بلاخره نه از طريق نظامي بلکه از راه ديپلماسي آزاد مي شوند اما زمان آزادی شان درست سه دقيقه بعد از ادای سوگند رياست جمهوری ريگان است، يعني وقتي که ديگر معلوم مي شود ريگان آمده است بر سر کار
در فيلم با دو نفر مصاحبه کردند. با فرمانده ی عمليات در واشنگتن و با فرمانده ی عمليات در طبس. هر دو مي گفتند نقص سيستم ناوبری باعث بروز اين اشکالات شد و هنوز پرونده ی فني عمليات طبس برای رديابي اشکالات ناوبری آن عمليات در ارتش امريکا باز است و اگر کمي دقت مي کرديم در انتخاب خلبان ها مي توانستيم با موفقيت تمامش کنيم. حتي در فيلم به درگيری های خانوادگي خلبان ها هم نگاه کرده بودند که چند تايي از آن ها در زمان حمله در شرايط روحي مناسبي نبودند .
اسم فيلم را گذاشته بودند.
Lived to Tell the Tale
ترجمه ی سليسي برايش پيدا نکردم ولي مثلأ اشاره داشت به بازماندگان آن عمليات که حالا دارند آن را بازگو مي کنند.
منبع:خبرگزاری حیات

نیروی افسانه ای، شکست ناپذیر و سری "دلتا" بر اثر "توفان شن" شکستی را متحمل شد که به منزله کابوسی برای تمام تاریخ سلطه و تجاوز دولتمردان آمریکای به شمارمی رود و با دیگر ثابت شد، خداوند ملتی را که او را یاری کند، یاری خواهد کرد.
واقعه طبس یکی از آموزنده ترین حوادث سیاسی- نظامی در تاریخ معاصر به شمار می رود و ژنرال چارلی بکویث، فرمانده نظامی دلتا در کتاب " نیروی دلتا، از پل می تا طبس "به شرح کامل این ماجرا پرداخته است:

طرح ریزی عملیات

دیدار طراحان عملیات با کارتر

تحلیل اطلاعات:

طرح ریزی عملیات

آغاز عملیات

فرجام عملیات

و پيام امام خمینی به ملت ايران به مناسبت حادثه طبس "اشتباه كارتر و نتايج آن "

پيام امام خمینی به ملت ايران به مناسبت حادثه طبس "اشتباه كارتر و نتايج آن "

1- جيمي كارتر، رئيس جمهور امريكا.

2- دانشجويان مسلمان پيرو خط امام .

بدون شك ماجرايى كه در طبس اتفاق افتاد و با شكست نيروهاى امريكايى مواجه شد يكى از بزرگترين معجزات قرن است؛ چرا كه آنها با برخوردارى از دقيق ترين و پيچيده ترين امكانات نظامى و با تدارك همه جانبه و هماهنگى كليه عوامل داخلى و خارجى به بهانه آزادسازى جاسوسان خود اما در حقيقت به قصد نابود ساختن نظام اسلامى تهاجم خود را آغاز كردند.
سران كاخ سفيد و مقامات پنتاگون از موفقيت اين عمليات اطمينان كامل داشتند اما از آنجايى كه خداوند همواره حافظ اين ملت و انقلاب بوده است، در طبس نيز امدادهاى غيبى خداوند عينيت يافت تا بار ديگر بر طاغوتيان زمان ثابت شود كه اراده الهى بر هر چيز كه تعلق بگيرد شدنى است.
ما به ارزيابى حركت هاى امريكا در قبال انقلاب اسلامى پرداخته و جريان حمله ۵ ارديبهشت را با استفاده از اسناد به دست آمده از لانه جاسوسى و نيز با بهره گيرى از صحبت هاى كارتر كه به صورت خاطره جداگانه اى به چاپ رسيده، بررسى مى كنيم.

شيوه امپرياليسم امريكا در قبال انقلاب اسلامى قبل از حمله نظامى

انگيزه ها و زمينه هاى تجاوز امريكا:

هدف اصلى؛ ساقط نمودن حكومت آيت الله خمينى

چگونگى اجراى توطئه

همه هواپيماهاى سى-۱۳۰ به زمين نشستند.

معجزه طبس، از زبان مقامات امريكايى

به مناسبت شكست ذلت بار و فراموش نشدنى توطئه نظامى امريكا، در محل سقوط هواپيما و بالگردهاى امريكايى، مسجدى به همت مردم و مسوولين نظام، در حال ساخت است كه به شكرانه اين موهبت الهى- شكست امريكا- و با اشاره رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنه اى، آن را مسجد شكر نام نهاده اند. باشد تا اين بنا براى هميشه در دل كوير براى نسل هاى آينده باقى بماند و شكر گزار خداوند باشند. خداوند روح پرفتوح امام (ره) و شهيد اين حادثه را با شهداى كربلا محشور فرمايد. ان شاءالله.

پيروزي انقلاب اسلامي و تشکيل جمهوري اسلامي بر اساس آموزه هاي اصيل ديني علاوه بر اينکه پارادايم حاكم بر مقولات دولت ملت و ساختار حكومت را به چالش کشيد ، با تبديل شدن به يك هژموني منطقه‏ي با شعار وحدت جهان اسلام و درهم نورديدن مرزهي جغرافيايي كشورهي مسلمان ، استراتژى‏هي امنيتي و منافع منطقه‏ي آمريكا را با شکست روبرو ساخت.آمريكا كه تمام تلاش خود را در حمايت از رژيم شاه و جلوگيري از پيروزي انقلاب به كار بسته بود، با پيروزي انقلاب اسلامي سفارت خود را به عنوان پايگاهي بري طراحي و اجري توطئه عليه انقلاب تبديل نمود، تا بتواند آن بخش از اقداماتش را كه مي‏توانست در پوشش ديپلماتيك بري شكست يا به انحراف كشاندن نظام نو پي اسلامي انجام دهد، با مرکزيت سفارت به اجرا درآورد.[1] افسران سازمان سيا (CIA) با استفاده از شرايط نابسامان بعد از انقلاب و درهم ريختگي و نامشخص بودن حوزه مسئوليت‏ها كه نتيجه طبيعي هر انقلابي است، سعي كردند تا با نفوذ در مناطق كليدي و حساس انقلاب اسلامي از تعميق و گسترش هر چه بيشتر آن جلوگيري نمايند. سفارت آمريكا با ايجاد شبكه‏هي جاسوسي و اطلاعاتي در پي آن بود تا با بحران آفريني، تضعيف نيروهي اصيل انقلاب و جايگاه و شخصيت حضرت امام و همچنين ايجاد گسست و شكاف ميان رهبري و نسل جوان، فعال‏ترين و انقلابى‏ترين نيروي جامعه را از رهبري دور كند تا بتواند با تاثير بر آنها و نفوذ در ارتش، حرکت انقلابي مردم ايران را آسيب‏پذير نمايد. از اين رو مسئولين سفارت آمريكا در پي آن بودند تا با برقراري ارتباط با مسئولين دولت موقت -که اکثرا ليبرال بودند- راه رسيدن به اهدافشان را تسهيل كنند.[2] آنگونه که اسناد لانه جاسوسي نيز آشکار ساخت كه دولت آمريكا در پي آن بود تا با ايجاد ائتلافي از ليبرال‏هي سياسي، چهره‏هي ديني ميانه‏رو، سكولارها، ملي گرايان و سران ارتشي متمايل به غرب تحت لوي دولت موقت موجبات حذف تدريجي نيروهي وفادار به امام را از صحنه سياسي كشور ايجاد نمايد. [3]
توطئه هاي آمريکا در جهت شکست انقلاب مردم ايران و از سوي ديگر ورود شاه به آمريکا با اجازه كارتر رئيس جمهور اين کشور[4] فصل جديدي را در روابط ايران و آمريكا به وجود آورد كه همراه با افزايش بي اعتمادي و نفرت مردم ايران تا نقطه اوج بود؛ در 4 نوامبر 1979 (13 آبان 1358) تقريبا دو هفته پس از ورود شاه به آمريكا، و سه روز پس از ديدار بازرگان - برژينسكي در الجزاير گروهي از دانشجويان دانشگاههي ايران كه بعدها به «دانشجويان مسلمان پيرو خط امام‏» معروف شدند به سفارت آمريكا در تهران حمله كردند و 53 آمريكائي را به گروگان گرفتند. اين عمل از طرف حضرت امام مورد تاييد قرار گرفت و ايشان تسخير لانه جاسوسي آمريکا را انقلابي بزرگتر از انقلاب اول ناميدند. تصرف سفارت آمريكا پيامدهاي ناگواري را براي آمريکا به دنبال داشت:
1. شكسته شدن ابهت و حيثيت پوشالي امريكا در سطح جهان و به ويژه منطقه.
2. افشا شدن دخالت پنهان و آشكار آمريكا در حمايت از رژيم ستم شاهي .
3. افشا شدن توطئه هاي گوناگون آمريكا براي براندازي نظام جمهوري اسلامي .
4. رسوايي عناصروابسته ليبرال و گروهكهاي ضدانقلاب و در نهايت شكست دولت موقت و احزاب و گروههاي وابسته به استكبار .
5 . به نمايش درآمدن قدرت و عزت مردم شجاع ايران در صحنه جهاني.
6. به زير سئوال رفتن داعيه رهبري جهاني آمريكا و آشنايي ملتهاي مظلوم جهان با چهره كريه آمريكا و جرات پيدا كردن مستضعفان جهان براي قيام بر عليه منافع آمريكا در سطح جهاني.
7. اشغال سفارت آمريكا در واقع تيرخلاص دولت موقت نيز بود. در نتيجه اين اقدام انقلابي، قدرت متزلزل دولت موقت رو به افول گذاشت و همگام با آن، اساس همكاري‌هي استراتژيك ايران و ايالات متحده فرو پاشيد. بازرگان دو روز پس از اين حادثه از سمت نخست وزيري استعفا كرد كه بلافاصله توسط امام پذيرفته شد و وظايف دولت موقت به شوري انقلاب، منتقل شد.
اشغال سفارت آمريکا در تهران ، حذف دولت موقت از صحنه جرايي کشور ، تثبيت پايه هاي قدرت و حاکميت انقلابيون مذهبي و استمرار ماجراي گروگان گيري وشكست كوششهي ديپلماتيك و طرحهي آمريكا جهت آزاد سازي جاسوسان خويش ، موجب بحراني بزرگ و اختلاف نظر در دستگاه ديپلماسي آمريکا پيرامون نحوه برخورد با انقلاب و نظام جمهوري اسلامي گرديد . و در اين ميان شوراي امنيت ملي آمريکابه سرپرستي برژينسکي طرفدار اقدامات قاطع نظامي عليه انقلاب اسلامي شد.[5]
.برژيسکي مي گويد: روز 11 آوريل (22 فروردين ) ماه بوده جيمي کارتر« رئيس جمهور وقت آمريكا » درجلسه اضطراري شوري امنيت ملي گفت ؛ به نظرم امکان خلاصي گروگانها بسيار بعيد به نظر مي رسد و ما بايستي حاکميت خود را اعمال کنيم .[6] كارتر تاکيد مي کند : « من مي خواهم به محض آزاد شدن افرادمان، ايرانيها را تنبيه كنم , واقعا به آنها ضربه زنم ، آنها بايد بدانند كه نمي توانند ما را به بازي بگيرند . » [7] از ديدگاه « مايلز كاپلند »- از دست اندركاران سابق دستگاه اطلاعاتي آمريكا و همكار روزولت در كودتاي 28 مرداد 32 در ايران- نيز « هدف از تهاجم طبس , تنها آزادي گروگانها نبود , بلكه كودتا براي سرنگوني رژيم ايران , هدف اصلي اين عمليات بوده است . » [8]
در واقع آمريکا قصد داشت تا تحت پوشش نجات گروگان ها با استفاده از نيروي کماندويي و عناصر ضد انقلابي در داخل کشور به سفارتخانه و وزارت امور خارجه حمله ور شده و سپس به مراکز حساس دولتي کشور ، از جمله محل سکونت امام يورش برده و با بمباران و سقوط مراکز حساس ، جهت گيري براندازي را عملي سازد .

شرح عمليات پنجه عقاب

اصل غافلگيري

شرح ماجرا

نقش بني صدر

بازتاب و پيامدهاي تجاوز نظامي

پي نوشت :

[1] - هادي سجادي پور ، بازخواني روند و پيامدهي تسخير لانه جاسوسي آمريكا ، شريف نيوز ،آبان 1384 .
[2] - ر.ک : جيمي کارتر ، وفاي به عهد ، كتاب خاطرات كارتر ؛ و ر. ک ؛ اميررضا ستوده و حميد كاوياني، بحران 444 روزه تهران، ص20 .
[3] - دكتر بهرام نوازني، الگوهي رفتاري ايالات متحده آمريكا در رويارويي با جمهوري اسلامي ايران (1357 - 1380) مركز اسناد انقلاب اسلامي، ص 98 .
[4] - james a.bill, (new york :yale university press,1988pp.284 -293 ؛ و ر.ك: هاميلتون جردن، بحران.ترجمه محمود مينا، تهران: نشر نو، 1362.صص 30- 35.
[5] - صادق سليمي بني ، ارمغان دموکراسي ؛ جهت گيري سياست خارجي ايالات متحده آمريکا در قبال جمهوري اسلامي ايران ، قم : دفتر نشر معارف ، 1383 ، ص 266 .
[6] - خبر گزاري مهر ،طبس ؛ شکستي خفت بار در کارنامه شيطان بزرگ ، ۱۳۸۳/۰۲/۰۴ .
[7] - برژينسكي « سقوط شاه , جان گروگانها و منافع ملي » ترجمه منوچهر يزدانيار « تهران . كاوش . 1362 » ص 95 .
[8] - جلويتو كيه زا « هدف , تهران , تهاجم كارتر و وقايع پشت پرده » ترجمه هادي سهرابي « تهران . نشر نو1362 » ص 136 .
[9] - Eagle ClAw
[10] - ر.ک : سايروس ونس و برژنسکي ، توطئه در ايران ، ترجمه محمود مشرقي ، تهران :انتشارات هفته ، 1362 ، 90 .
[11] - كشورهي مصر، عربستان سعودي تركيه ، عمان و پاكستان در طي اين عمليات امكانات خود را در اختيار امريكا قرار داده بودند.
[12] - charle a.beck with & donald knox,delta force. (new york : harcourt bracejovanovich, pp.253 -257
[13] -حادثه طبس , چارلي بكويت , انتشارات اسلامي , تابستان 1367 , ص 8.
[14] - توطئه در ايران، پيشين ، ص 190 .
[15] - اشغال لانه جاسوسي امريكا زمينه‏ها و پيامدها ، مجله حضور ، شماره 8 .
[16] -گروه تحقيق واحد مرکزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، شکست بزرگ امريکا در واقعه طبس ، 4/2/1361 ، ص 197 .
[17] - همان ، ص 7 .
[18] - اشغال لانه جاسوسي امريكا زمينه‏ها و پيامدها ، پيشين .
[19] - روزنامه کيهان، 24/2/1363 .
[20] - james a.bill,op.cit,p.301.
[21] - روزنامه جمهوري اسلامي 73/2/5 .

نويسنده : علي رضا محمدي