شستن موها
یکی از سئوالاتی که زیاد از متخصصان پوست و مو می‌پرسند، چگونگی شستشوی موهاست:
بهتر است موها را با صابون شست یا شامپو؟ با شامپوی ایرانی یا خارجی؟ هر روز یا یک روز در میان؟ با چنگ زدن یا به آهستگی؟
در سالهای گذشته و برای مدت زمانی طولانی، مواد تمیزکننده ی مو و پوست معنایی به جز صابون نداشت و می‌دانیم که این ماده دارای ضعف‌های زیادی است، مثلا صابون در آب سخت به خوبی کف نمی‌کند و باعث بر جای گذاشتن یک لایه چرب ناخوشایند روی موها می‌گردد که ظاهری بی‌جان و بی‌روح را به موها می دهد.
اما مواد حالت‌دهنده و پاک‌کننده موجود در شامپو، مو و کف سر را تمیز میکنند و باعث شانه شدن راحت‌تر موهای خیس و افزایش حجم آنها بدون ایجاد الکتریسیته ساکن در زمان خشک شدن میشوند.
شامپو از چه اجزایی تشکیل شده است؟
70 تا 80 درصد شامپو را آب تشکیل میدهد. بقیه مواد موجود در آن شامل موارد زیر است:
* مواد پاک کننده: علت اصلی استفاده از شامپو، بهره‌گیری از خاصیت پاک‌کنندگی و تمیزکنندگی آن است. سبوم یا همان چربی روی مو و کف سر، توسط سورفاکتانتها برداشته میشوند. در واقع سورفاکتانتها موادی در شامپو هستند که با ایجاد کف، باعث پاکیزگی مو می شوند.
سورفاکتانتها از اسیدهای چرب مشتق میشوند. اسیدهای چرب، موادی طبیعی هستند که از منابع مختلف گیاهی یا حیوانی به دست می‌آیند. امروزه این منابع شامل روغن نارگیل، روغن هسته خرما یا روغن دانه سویا است. مواد دیگری نیز برای افزایش قوام شامپوها مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند متیل‌سلولز.
* مواد حالت‌دهنده: این مواد علاوه بر کم کردن آثار منفی سورفاکتانتها، باعث افزایش حالت‌پذیری و بهبود و ضعیت موها م شوند. این عوامل عبارت‌اند از: پلی‌مرها، سیلیکون‌ها و آمین‌اکسیدها.
* مواد دلپذیرکننده: شامل رنگ ها، اسانس‌ها و عوامل صدفی‌کننده است.
* مواد نگهدارنده: به علت این که قسمت عمده شامپوها را آب تشکیل میدهد، برای پیشگیری از فساد شامپو توسط میکروب‌ها و قارچ‌ها لازم است مواد نگهدارنده نیز به شامپوها اضافه شود. در گذشته از موادی مانند فرم آلدیید استفاده میشد که به دلیل سرطان‌زایی مصرف آن ممنوع شده است. یکی از عللی که باعث می شود بعضی افراد به برخی شامپوها حساسیت نشان دهند، آلرژی به مواد نگهدارنده آنهاست.
* مواد فعال با خواص طبی: برخی شامپوها دارای خواص طبی هستند مانند شامپوهای ضد شوره که حاوی سلنیوم سولفید، پیریتویین زینک، کلیمازول یا کتوکونازول هستند.
تعدادی از شامپوها حاوی پانتول می‌باشند که در رشد و افزایش رطوبت مو ارزشمند است.
گاه عصاره‌های گیاهی مانند گزنه، آلوئه‌ورا، رزماری (اکلیل کوهی)، نعناع، فلفل، رازیانه، بابونه، سدر، روغن بادام، روغن زیتون، جوجوبا، مریم‌گلی، برنج، گندم، عصاره انار و زعفران نیز به شامپوها اضافه میشوند.
چه کسی؟ چه شامپویی؟
در مورد اینکه هر فرد باید از چه شامپویی استفاده کند، باید گفت که این انتخاب بستگی به عوامل متعددی دارد؛ مثلا آیا فرد مبتلا به شوره سر می‌باشد یا خیر؟ آیا از بیماری خاصی در کف سر رنج می‌برد یا خیر (مثلا عده‌ای از افراد مبتلا به بیماری پسوریازیس کف سر بوده و پوسته‌های فراوانی در کف سر دارند)؟ آیا موهای فرد چرب، خشک یا معمولی است؟ آیا فرد موهایش را رنگ کرده است یا خیر؟
اگر به برچسب شامپوها دقت کرده باشید، روی آنها نوشته شده مخصوص موهای چرب، خشک، معمولی یا موهای آسیب‌دیده و رنگ شده. این ویژگی‌ها را بر اساس ترکیبی از سورفاکتانتها و مواد نرم‌کننده، به دست می‌آورند و بهتر است هر فرد بر اساس نوع مویش، شامپوهای مخصوص آن مو را انتخاب نماید؛ مثلا اگر موهای شما چرب است، شامپوی مخصوص موهای چرب، چربی سر شما را بهتر پاک خواهد کرد. ولی اگر موهای خشکی داشته باشید و از شامپوی موهای چرب استفاده کنید، موهایتان شدیدا خشک و غیرقابل شانه زدن خواهد شد.
به طور معمول، اگر موهای معمولی دارید، توصیه ما شستشوی یک روز در میان موهاست.
چنگ‌زدن موها
مو عمدتا از مواد کراتینی مرده تشکیل شده است، بنابراین کوتاه کردن مو ، تاثیری روی سلول‌های فعال موجود در فولیکول مو و رشد و بهبود عملکرد آنها ندارد، ولی کشیده شدن موها، روی سلول های فولیکول اثر دارد، به همین دلیل شستن موها باید به آرامی انجام شود، نه با شدت و نیازی به چنگ زدن موها در موقع شستن نیست.
به همین ترتیب ، خشک کردن مو هم باید به آرامی انجام شود. به خصوص افرادی که موهای تنک یا نازک دارند، باید در خشک کردن موها دقت کافی داشته باشند و موها را به آرامی با حوله خشک کنند و حوله را به پوست سرشان نمالند.
از شستن موها با آب خیلی داغ نیز باید پرهیز کرد، زیرا شستن مکرر موها با آب خیلی داغ، به آنها آسیب می‌رساند.
شامپو نباید وارد چشم شود (حتی شامپوهای ملایمی که باعث سوزش چشم نمیشوند) و باید به طور کامل از روی سر شسته شوند، زیرا باقی ماندن شامپو حتی به مقدار کم روی سر باعث التهاب پوستی میشود. به همین دلیل بهتر است بعد از شامپو زدن، موها را به مدت سه یا چهار دقیقه آبکشی کرد.
دکتر بهروز باریک بین - متخصص پوست و مو
