روانشناسی مُدرن

شايد خواندن تجربه‌ كساني كه توانسته‌اند رفتارهاي ناخوشايندشان را در خريد‌كردن تغيير دهند، بيشتر از اين كه نصيحت‌هاي خشك و خالي را بخوانيد به شما كمك كند.

زوجي را مي‌شناسم كه در شش ماه اول زندگي مشتركشان هميشه مشغول جر و بحث با هم بودند. تقريبا موضوع همه مشاجره‌هاي آنها بي‌پولي بود.

هر دو شاغل بودند، در آمد نسبتا خوبي داشتند و هر دو از اقشار تحصيلكرده جامعه بودند، اما هر ماه حقوق‌شان را خرجش مي‌كردند. حدس مي‌زنيد حقوق‌شان صرف چه مي‌شد؟

نه! هيچ‌كدام بيماري لاعلاجي نداشتند كه ناچار باشند پولشان را براي خريد دارو خرج كنند، زنداني يا بدهكار نبودند، ورشكست نشده بودند كه ناچار شوند در ماه‌هاي بعد قرض‌شان را با اين و آن صاف كنند، آنها فقط عشق خريد بودند.

«عشق خريد» يعني چه؟ يعني هر روز غروب راه مي‌افتادند توي خيابان و به قول خودشان «دور دور» مي‌زدند و پاساژگردي مي‌كردند و پشت هر ويتريني كه بيشتر از ده دقيقه مي‌ايستادند داخل مغازه مي‌رفتند و چيزي مي‌خريدند. توصيف خريدهايشان اين بود: هيچ چيز و همه چيز!

آنها هر روز با انواع اجناس خريداري شده به خانه مي‌رفتند، اما همه خريدهايشان را اگر مي‌گشتيد به چيز به درد بخوري نمي‌رسيديد. مي‌دانم باور كردني نيست، اما بگذاريد فهرستي از خريدهاي يك روزشان را برايتان بگويم. روزي كه ما مهمان‌شان شديم و همزمان با آنها به خانه‌شان رسيديم دست‌ هر دوشان پر بود. مرد خانواده گفت كه بايد بخشي از خريدها را به آپارتمان منتقل كند و برگردد و از داخل خودرو خرت و پرت‌هاي ديگر را بياورد.

داخل خانه كه شديم آنها اجناس را نشانمان دادند: يك جغجغه بچه كه مرد خانواده مي‌گفت از صدايش خوشش آمده، ده شاخه بومبا كه فروشنده‌اش به آنها گفته بود شانس مي‌آورد، يك گلدان كريستال كه زن خانه معتقد بود خيلي خوش‌تراش است و نبايد پشت ويترين بماند، شال‌گردني كه زن خانواده مي‌گفت جنسش، پوست او را اذيت مي‌كند، اما به هر حال از رنگ سبز فسفري‌اش خوشش آمده، چند تكه سنگ نمك كه مرد خانواده مي‌گفت آنها را براي دفع چشم زخم خريده است چون شنيده سنگ نمك بلا را دور مي‌كند! يك آبنماي سنگي بسيار بزرگ كه ظاهرا آن را براي نصب در باغي ساخته بودند و زوج جوان مي‌گفتند آن را خريده‌اند تا اگر در آينده باغي داشتند از آن استفاده كنند، سرويس چيني كه هر دو معتقد بودند روزي روزگاري شايد به كارشان بيايد، يكدست كت و شلوار كه اندازه مرد نبود اما گفت آن را از حراجي به نصف قيمت خريده است و... .

حالا ديديد، باور كردني نيست ؟ باور كردني نيست كه خانواده‌ها با اين روش پولشان را دور بريزند و در يك روز هزينه خريد‌هايشان به بيش از 700 هزار تومان برسد اما آنها اين كار را مي‌كردند. متوسط درآمد يك زوج در جامعه ما چقدر بايد باشد تا بتوانند بدون درگيرشدن با هم براي مسائل مالي، روزگار خوشي را كنار يكديگر داشته باشند؟

درآمد ماهانه اين زوج حدود 3 ميليون تومان در ماه بود. آنها مستاجر نبودند و خودرو داشتند. پس نه اجاره خانه مي‌دادند و نه كرايه تاكسي، اما آنها به نيمه ماه نرسيده به خانه پدر و مادرشان مي‌رفتند و پول قرض مي‌گرفتند!

كار به جايي رسيد كه خانواده‌هاي اين دو نفر شك كردند، شايد آنها معتاد شده‌اند و به همين دليل هر ماه حقوقشان در روزهاي اول ناپديد مي‌شود، اما مشكل اين زوج فقط بي‌خبري از روش خريد‌كردن و برنامه‌ريزي اقتصادي براي خانواده بود.

چه اتفاقي افتاد كه آنها عوض شدند؟ آنها حالا خانه‌اي ديگر هم خريده‌اند و پول اجاره آن را هم پس‌انداز مي‌كنند و آينده‌شان تا حدي تامين شده است؟ نوشته‌اي كوچك در نشريه‌اي اينترنتي باور اين زوج را تغيير داد.

اين نوشته كه حالا خانم خانه آن را پرينت گرفته و روي يخچال چسبانده است تكنيكي را به عشق خريدها ياد مي‌دهد كه آنها مي‌توانند جلوي خريدهاي بيهوده را بگيرند.

نام اين تكنيك «غريبه مهربان» است. براي درك آن بايد مثالي بزنيم. فرض كنيم شما در فروشگاهي بزرگ مشغول قدم زدن هستيد. همان وقت خرس عروسكي بزرگ در يكي از رديف‌هاي بخش عروسك‌فروشي توجه شما را جلب مي‌كند. شما نه بچه‌اي داريد و نه در سني هستيد كه عروسك‌بازي كنيد و نه اصلا به عروسك‌بازي علاقه‌اي داريد، اما آن خرس عروسكي شما را با طنابي نامرئي سمت خودش مي‌كشد. جلوتر مي‌رويد تا دست دراز كنيد و خرس را برداريد كه ناگهان غريبه‌اي راهتان را سد مي‌كند و مي‌گويد: «قيمت اين خرس 40 هزار تومان است. حاضريد اين 40 هزار تومان را نقدا از من قبول كنيد و اين خرس را نخريد؟» در اين لحظه دو اتفاق ممكن است بيفتد؛ اول اين كه بگوييد: «به هيچ‌وجه! من خرسم را با پول نقد عوض نمي‌كنم!» و دوم اين كه پاسخ بدهيد «چرا كه نه! راستش را بخواهيد خرس عروسكي چندان اهميتي برايم ندارد. پول نقد بهتر است.»

پاسخ دوم اما محتمل‌تر است چون خريد خرس فايده‌اي براي شما ندارد و دير يا زود وقتي به اندازه كافي تماشايش كرديد آن را كنار مي‌گذاريد. اگر اين غريبه خوش‌اخلاق كه هميشه چند بسته اسكناس همراهش دارد در همه فروشگاه‌ها همراه‌تان باشد آن‌وقت در هر لحظه كه مي‌خواهيد چيزي بخريد در پاسخ به پرسش دائمي‌اش كه «پول نقد مي‌خواهي يا كالايت را؟» به مرور زمان مي‌توانيد اجناس غيرلازم را كنار بگذاريد و نخريد چون پول نقدشان را ترجيح مي‌دهيد.

فقط به شرطي كه باور كنيد نخريدن يك كالاي غير لازم دقيقا جلوگيري از دور ريختن پول است همان پولي كه غريبه خيالي، آن را به شما پيشنهاد مي‌كند و مي‌گويد به شرط نخريدن كالا آن را خواهيد داشت.