بسيار
پيش آمده كه كودكي وارد پنج سالگي شده، اما هنوز آداب تنها به دستشويي
رفتن و انجام اعمالش را نياموخته است. كودك بايد طوري در اين زمينه آموزش
ببيند كه در سنين ورود به مدرسه ديگر نيازي نداشته باشد تا كسي براي رفتن
به دستشويي همراهي‌اش كند يا پس از تماس مسئولان مدرسه با البسه‌اي خيس و
كثيف و خاطره‌اي بد به خانه فرستاده شود؛ وگرنه كوتاهي اوليا و پس از آنها،
مربيان او در مهد و آموزشگاه‌هاي پيش از ورود به دبستان مشخص است.
تشخيص آمادگي
بهترين
زمان براي آموزش دستشويي رفتن به كودك وقتي است كه از نظر ذهني و جسمي
آمادگي يادگيري برخي مفاهيم و اعمال لازم را همراه با توانايي انجامش داشته
باشد. اغلب كودكان قبل از هجده تا بيست ماهگي، مي‌توانند به جاي سرپا
گرفتن، در لگن مخصوص خود بنشينند و پس از آن بسته به جنسيت‌شان از نياز خود
به تخليه خبر دهند و مهارت مهار مثانه را كمابيش فرابگيرند، اما از دو تا
سه سالگي است كه مي‌توان انجام اعمال توالت رفتن را طوري به آنها آموخت كه
ابتدا بتوانند زمان دستشويي رفتن را بخوبي تشخيص دهند و با كمك بزرگ‌ترها
كارهايي چون درآوردن لباس، تخليه، نظافت و خروج از توالت را پشت سر بگذارند
و در نهايت از چهار تا پنج سالگي تمام اعمال دستشويي رفتن، كنار زدن البسه
به جاي درآوردن آنها و شستن خود را بدون نياز به ديگران انجام دهند. تخليه
مدفوع در ساعات منظم و مدفوع نكردن در زمان خواب يكي از علائم مناسب براي
تشخيص آمادگي او به فراگيري تئوريك آموزش دستشويي رفتن و يادگيري اسامي و
اعمال مرتبط با آن است.
چطور شروع كنيم؟
حوصله، خودداري از تعجيل و كسب آگاهي‌هاي اوليه از كتاب‌ها، مقاله‌ها و سايت‌هاي مرتبط، در نتايج آموزش اثرات بسيار دارد.
آموزش‌ها
بايد با مقدمه‌چيني، به صورت بياني و تئوريك و به منظور آشنا‌كردن او قبل
از آموزش جدي شروع شود. هنگامي كه سن كودك بالاتر رفت و نياز به فراگيري
جدي‌تر شد مي‌توان فرآيند را به صورت عملي و حتي همراه با تصوير انجام داد.
اگر متوجه شديد كودكتان پس از هجده‌ماهگي هنگام دستشويي رفتن ديگران
كنجكاوي نشان مي‌دهد فرصتي مناسب به شما رو كرده است. در اين مواقع او را
از خود و فضاي بسته توالت نرانيد يا كلماتي مثل زشت است و مانند آن را به
كار نبريد تا بتوانيد غيرمستقيم شيوه انجام تخليه و نظافت را براي اين عمل
طبيعي به وي بياموزيد. آموزش به طريق تقليد از بزرگ‌تر، اثراتي بسيار دارد و
به همين طريق، واكنش‌هاي نادرست هم اثر نامطلوب بر آن مي‌گذارد.مباني كار
هر چه دلپذيرتر، شادتر و بازي‌گونه باشد نتيجه بهتري خواهيد گرفت. نقاط
بدن، تفاوت ادرار و مدفوع، چگونگي و چرايي خروج آنها، وسايل مورد نياز براي
تميز‌كردن و مباحث مرتبط با آن را طوري كه گيج‌كننده نباشد با زباني ساده
به او توضيح دهيد. كلماتي مهربانانه، تشويقي و در حد فهم وي به كار ببريد و
براي نوع تخليه اسامي ساده و تفكيك‌پذير مثل جيش يا پي‌پي انتخاب كنيد.
تمرين و تمركز بر جزئيات
آموزش
بايد دقيق و با در نظر گرفتن جزئيات باشد. حتي طريقه باز و بسته‌كردن يك
دكمه متفاوت نيز بايد با صبر و حوصله به او آموزش داده شود. كودك كم‌كم و
بتدريج بايد بتواند از انتهاي لباس دكمه‌ها را باز كند و از همان جا نيز
ببندد. بخصوص براي بستن دكمه‌هاي مانتو دو سر لباس را تنظيم و آخرين سوراخ
را با آخرين دكمه مرتبط كند. به جاي درآوردن شلوار، پاچه‌ها را بالا دهد و
شورت و شلوار خود را تا پايين زانوها پايين بكشد. در همين حين بايد بياموزد
كه چطور پيراهن يا مانتوي خود را تا بالاي كمر بالا بكشد و آن را طوري نگه
دارد كه خيس نشود. طريقه نشستن و حفظ تعادل يا پاشيده شدن آب به لباس و
كفشش را با او تمرين كنيد. اگر شلوار زيپ‌دار مي‌پوشد، چگونگي باز و
بسته‌كردن آن را بايد بخوبي فرا گيرد. تمرين كنيد كه چگونه با يك دست
آفتابه يا شيلنگ را بگيرد و با دست ديگر خود را بشويد. با نزديك‌كردن و
حركت دادن دست خودش بگوييد كجا را چطور بشويد و چگونه بفهمد كه كاملا تميز
شده است؛ چطور قبل از ورود به دستشويي در بزند، در صورت شنيدن يا نشنيدن
صدا وارد يا منتظر شود؛ چطور در را ببندد، پس از تخليه آب بريزد، سيفون را
براي تميز‌كردن كاسه دستشويي بكشد، دست‌هايش را خشك كند، در صورت دسترسي
نداشتن به حوله چه كند و... حتي براي مواقعي كه احتمال قطع آب هست چگونه
خود را با دستمال موقتا تميز كند و براي رفع بو و حفظ بهداشت در اين مواقع
خاص چه كند.
عوامل و روابط اثرگذار
دقت
كنيد كه شب‌ادراري ممكن است تا سنين بالاتر هم اتفاق افتد. آنچه مهم است
آموزش نحوه دستشويي رفتن در بيداري و به طور ارادي است. بنابراين، آموزش
توالت شبانه و توقع بيدار شدن براي رفتن به دستشويي را به زماني موكول كنيد
كه كودكتان روش درست توالت رفتن در روز و بيداري را بخوبي و به طور صحيح
آموخته باشد. يادتان باشد كه زمان و سرعت يادگيري در پسر و دختر هم كمي
متفاوت است.
ريزبيني
و دقت از عوامل مؤثري است كه اوليا يا مربيان را در آموزش درست ياري
مي‌دهد. مثلا اگر كودكي از رفتن به توالت خودداري مي‌كند مي‌توانيد با
چسباندن نقاشي‌ها و عكس‌هاي جذاب كارتوني به در و ديوار توجه او را جلب
كنيد. سپس سازگاري با فضاهاي جديد و توالت‌هاي ديگر مثل مدرسه را به وي
بياموزيد. تمام كودكان و حتي بزرگ‌ترها بايد ياد بگيرند از تمسخر كودكان
ديگر در اين زمينه خودداري كنند. در مراحل ابتدايي به آنها بگوييد تلاشت را
بكن، اگر نشد عيبي ندارد؛ كم‌كم اصول را بخوبي فرا خواهند گرفت. در مراحل
بعدي سعي كنيد وقتي كودكتان قصد رفتن به توالت دارد ترغيبش كنيد كه دقايقي
صبر كند تا هم بتواند ميزان كنترل مثانه خود را افزايش دهد هم اگر در مدرسه
يا حين رفت و آمد، دسترسي به دستشويي ممكن نبود بتواند از خيس يا
كثيف‌كردن خود جلوگيري كند. حتما از تجربه او و مشكلاتش در استفاده از
توالت‌هاي ديگر جويا شويد، لباسش را بررسي كنيد و مطمئن شويد حين نشستن كش
يا كمر شلوار پاهايش را آزار نمي‌دهد. لباس‌هاي مناسب ديگري براي او تهيه و
عوامل مشكل‌ساز را رفع كنيد.
منبع:جام جم
