قبل از آن كه چيزي به همسرتان بگوييد كه بوي انتقاد داشته باشد، به سوالات اساسي زير پاسخ دهيد:
به چه دليل انتقاد ميكنم؟ اگر دليل خوب و سازندهاي نداريد. پس چيزي نگوييد.
آيا بهترين زمان و بهترين مكان اينجاست؟ اگر نه، از خود بپرسيد، چه وقت و در كجا ميتوانم اين نكات را مطرح كنم كه روابط جنسي ما را بهتر كند؟
هنگام انتقاد به ياد داشته باشيد كه به جاي تمركز بر آن چه كه در همسرتان نميپسنديد، بر رضايت خاطري كه به شما ميبخشد تأكيد كنيد. به جاي آن كه بگوييد «دوست ندارم اين طور با خشونت در آغوشم بگيري» بگوييد «وقتي به آرامي نوازشم ميكني بيشتر لذت ميبرم» وقتي به جاي مطرح كردن خواستهتان چيزي را مطرح ميكنيد كه از آن بدتان ميآيد، خود و همسرتان را مجبور ميكنيد كه به جاي تمركز بر احساس و حالتهاي جنسي، توجه خود را بر جزييات انجام آن متمركز كنيد.
وقتي خواستههايتان را مطرح ميكنيد، مواظب باشيد لحن كلامتان آمرانه نباشد. وقتي آمرانه بگوييد «مرا به آرامي نوازش كن» مفهوم ضمني آن اين است «در غير اين صورت نميگذارم به من دست بزني» و به همين ترتيب خواستهي شما نبايد زمينهي تهديد ايجاد كند: «اگر بلد نيستي مطابق خواست من رفتار كني فكر ديگري بكنم!»
سعي كنيد از چيزي انتقاد نكنيد كه همسرتان نميتواند آن را تغيير دهد. انتقاد كردن از خصوصيات جسمي مثل اندازهي آلت، شكل سينه و سينهها انتقادي ظالمانه است، چون احتمالاً فقط جراحي پلاستيك ميتواند چنين وضعيتي را تغيير دهد. انتقاد از تمايلات جنسي همسر نيز انتقادي غير سازنده محسوب ميشود.
مطالبي كه كتابها و فيلمهاي س.. به شكلي اغراقآميز دربارهي روابط جنسي عنوان ميكنند، گاهي باعث ميشود كه زن و مردها از همسران خود انتظارات غير واقع بينانهاي داشته باشند. در زندگي واقعي به ندرت اشخاصي پيدا ميشوند كه بتوانند ساعتها بدون از دست دادن انرژي به فعاليت جنسي بپردازند. در زندگي واقعي، غالب مردم تمايلي به تجربهي روشهاي نامتعارف جنسي ندارند. انتقاد از همسري كه قادر به برآوردن توقعات واهي شما نيست، فقط اين تأثير را خواهد داشت كه او را عصبيتر و خشمگينتر نموده و موجب شود كه كمتر دوستتان بدارد.
جملههاي انتقادي خود را بيشتر با لغت «من» به جاي «تو» و به صورت ميل و‌آرزو به جاي بدگويي و تهمت زدن بيان كنيد. مثلاً به جاي «ريشهايت صورتم را ميخراشد، چرا قبلاً اصلاح نكردي» بهتر است گفته شود: «وقتي صورتت نرم و اصلاح شده است، واقعاً لذت ميبرم و احساس خوبي به من دست ميدهد.» انتقادي مانند «چرا اصرار داري موقع عشق ورزي چراغ خاموش باشد؟» نتيجهي بهتري خواهد داشت، اگر كه گفته شود «دوست دارم موقع عشقورزي صورت و بدنت را ببينم.»
از انتقادهاي گنگ و بيمسمي بپرهيزيد. يك پزشك متخصص درمان مشكلات جنسي ميگويد «اخيراً ديدهام كه بسياري از مراجعين من ميگويند همسرشان آنها را به خاطر كسالت بار بودن زندگي جنسيشان ملامت ميكند. اما نكتهي اصلي در اين شكايت چيست؟ كسالت بار بودن ميتواند طيف رنگارنگي از مسايل و مشكلات جنسي را در بر بگيرد. آيا محيط رغبتانگيز نيست؟ زمان مناسبي انتخاب نشده؟ نوازشهاي عاشقانه سرسري گرفته شده؟ تنوعي در كار نيست؟ از همسر مورد انتقادتان، چه كاري ساخته است؟ انتقادي موثر است كه واقعي و صريح باشد.»
براي تبديل انتقاد منفي به انتقاد مثبت از كلمات و عبارات ديگري استفاده كنيد. ميان اعتراض نسبت به انتظارات برآورده نشده شما از روابط جنسي و اين كه از روابط جنسي چه انتظاري داريد، فاصلهي زيادي وجود دارد، و تنها پس از روشن شدن اين مطلب است كه همسرتان امكان مييابد به خواستهي مشخص و معقول شما جامهي عمل بپوشاند.
از همهي اينها گذشته، آيا منطقاً ميتوانيد از همسرتان انتظار داشته باشيد كه وقتي به رخش ميكشيد كه در امور جنسي خشنودي شما را فراهم نميكند، با احساس همدردي به حرفهايتان گوش دهد؟ بايد سعي كنيد بر مواردي تمركز كنيد كه براي خشنودي شما انجام ميدهد، و سپس پيشنهادات سازندهاي براي بهبود روابط جنسي خود مطرح كنيد.
از مقايسه اجتناب كنيد. كشندهترين نوع انتقاد اين است كه وجه امتياز و مهارتهاي همسر فعليتان را با همسر قبلي مقايسه كنيد.
خود شما هم براي ايجاد رابطهاي بهتر و هيجانانگيزتر، مسووليتي به عهده بگيريد و فقط از همسرتان انتظار نداشته باشيد كه دست تنها اقدام كند. زني ميگفت «خودم ميدانم اوقاتي هست كه نياز به محرك اضافي دارم، بنابراين بخشي از كاري را كه در اين زمينه بايد انجام شود، خودم به عهده ميگيرم، مثلاً لباس شوقانگيزي ميپوشم، احساسات عاشقانهام را با خيالپردازي دربارهي يك صحنهي عشقي يا يك رمان پرهيجان برميانگيزم. خلاصه سعي ميكنم فضايي احساساتي ايجاد كنم كه در آن فضا بتواند تغييري صورت گيرد.
به همين ترتيب كمك كردن به همسري كه سعي ميكند انتقاد شما را بپذيرد، موثرتر از آن است كه مثل ناظري خردهبين بنشينيد و بپاييد كه او چه طور ميخواهد بر اساس انتقاد شما تغيير كند.
مردي از زنش انتقاد ميكرد كه چرا دوست ندارد روشهاي گوناگون رابطهي جنسي را تجربه كند، طرح اين انتقاد با لحن عيبجويي سبب ميشد كه همسرش در ادامهي رفتار خود مصرتر شود. تا اين كه مسأله را به شكل ديگري مطرح كرد «ببين! از نظر من هر جور و هر كاري بكني همان خوب است.» در اين جا بود كه همسرش توانست آرامشي بيابد و تجربه را شروع كند. فراهم آوردن زمينهي مناسب و ترغيب، به مراتب موثرتر از آن است كه عجولانه دربارهي موضوع مورد نظر براي همسرتان تبليغ و سخنراني كنيد. در درازمدت، هر تغيير مثبتي در رفتار جنسي به مشاركت متقابل هر دو طرف بستگي دارد.
يك راه موثر انتقاد، عملاً نشان دادن راه چاره در موقعيت مناسب است. اگر فكر ميكنيد كه به زبان آوردن مطلبي، باعث رنجش ميشود، احتمال آزردن دارد، و يا مطرح كردن يك خواسته در شكل خاصي دشوار است، به اين امكان فكر كنيد كه شايد اگر با عمل خود و در موقعيت مناسبي به همسرتان نشان دهيد كه راه چاره چيست، بهتر از هر گفتهاي موثر باشد. زني كه خصوصاً از راه نوازش سينهاش تحريك ميشد، از اين كه شوهرش به ندرت سينههايش را لمس ميكرد شكايت داشت و به همين خاطر به پزشك مشاور مراجعه كرده بود. پزشك از او پرسيد «واكنش شما در اين گونه موارد چگونه است؟»
زن در پاسخ گفت «ابتدا صبر ميكنم تا شوهرم خودش شروع كند، و وقتي توجه نميكند احساس ميكنم طرد شدهام، فكر ميكنم لابد سينههايم خيلي كوچكند، يا عيب ديگري دارم كه او رغبتي نشان نميدهد. ميخواهم از شوهرم بپرسم ولي نميتوانم خودم را راضي به اين پرسش كنم، چون از جوابي كه امكان دارد بدهد وحشت دارم.»
مشاور پيشنهاد كرد «دفعهي بعد منتظر او نشويد، حركت اول را خود شما شروع كنيد، دستش را بگيريد و روي سينههايتان بگذاريد و عملاً با ملايمت ترغيبش كنيد كه آن طور كه ميل شما است رفتار كند و به او بگوييد كه از اين كار لذت ميبريد. به اين ترتيب ميتوانيد رفتار عاشقانهي او را در جهت دلخواه خود تغيير دهيد.»
كلمات به ويژه هنگامي كه به لحن اعتراض گفته شود، به تثبيت رفتار مورد انتقاد منجر ميشود و اعمال وقتي از روي محبت انجام شوند، به افزايش آگاهي از نياز همسر و كمك به او براي ابراز واكنش مطلوب ميانجامد.
چگونه انتقاد جنسي را بپذيريم؟
وقتي همسرتان از شما انتقاد ميكند، واكنش خود را كنترل كنيد، براي آن كه درجهي اعتبار آن انتقاد را بسنجيد، ابتدا ببينيد كه آيا منظور او را به خوبي درك كردهايد و آيا پيام آن را تشخيص ميدهيد؟ و به اين منظور، همهي ذكاوت و درك خود را به كار اندازيد. از همسرتان بپرسيد كه منظورش از گفتن آن حرفها يا انجام آن كارها چه بوده است. هيچ وقت فرض نكنيد كه منظور او را ميدانيد، در صورت لزوم، دريافت خود را از انتقاد مطرح شده تكرار كنيد.
پيش از آن كه شتابزده در مورد مفهوم انتقاد نتيجهگيري كنيد، آن را تفسير كنيد، مقصود اصلي همسرتان از بيان انتقاد را با چنين جملاتي بپرسيد: «در اين مورد بيشتر برايم توضيح بده.» يا «ميتواني موضوع را بيشتر باز كني؟» يا «دلم ميخواست ميدانستم اين انتقاد چه احساسي در تو ايجاد ميكند.» اگر انتقاد حالت كلي دارد، مثل ـ «روابط زناشويي دارد كسل كننده ميشود» ـ از او بخواهيد كه بگويد از چه چيز مشخصي شكايت دارد، و پيشنهادش براي تغيير چيست؟
به همسرتان پيشنهاد كنيد كه نياز و خواستههايش را به طور مشخص بيان كند، «تو بعد از عشقورزي مهربان نيستي، در حالي كه من، در اين موقع به توجه بيشتري نياز دارم، دلم ميخواهد در اين موقع مدتي بغلم كني،» براي اين كه انتقادي را به شكل سازنده بپذيريد، بايد انگيزهي همسرتان را از گفتن آن انتقاد بدانيد. هر قدر هم كه رنجيده باشيد و يا در آن لحظه حالت دفاع به خود گرفته باشيد، فراموش نكنيد كه بايد هر چه زودتر علت انتقاد را پيدا كنيد. باز هم بايد سوالاتي مطرح كنيد:
«آيا اين حرف را براي اين گفتي كه مرا ناراحت كني؟ يا براي اين كه خودت ناراحت بودي؟»
ـ «آيا انتقاد تو واكنشي بود به حرفي كه من زدم، يا كاري كه كردم باعث شد، ناراحت شوي و احساس سرخوردگي كني؟»
ـ «آيا اين انتقاد را مدتهاست در سرت ميپروراني؟ اگر اين طور است چرا حالا آن را بروز دادي. چه اتفاقي افتاد كه سبب شد آن را بگويي؟»
ـ «فكر ميكني انجام چيزي كه از آن انتقاد ميكني، واقعاً در كنترل من است، و موردي است كه ميتوانم تغييرش دهم، چطور؟». سعي كنيد، انتقاد كننده را به جستوجوي انگيزههاي ناخودآگاه خويش ترغيب كنيد.
ـ اعتماد، مهمترين عامل در پذيرش يك انتقاد سازنده است. به عبارت ديگر اگر حرف همسرتان نسنجيده يا حتي غير منصفانه هم باشد، باور داشته باشيد كه او صميمانه براي حفظ رابطهاش با شما تلاش ميكند.
ـ در بسياري از موارد اعتماد ناديده گرفته ميشود، زيرا طرفين از تأثير عاطفي انتقاد جنسي آگاهي ندارند. در يكي از جلسات مشاوره، پزشك از زني پرسيد، اظهار نارضايتي شوهرش چه احساسي در او برانگيخت. زن گفت «عصباني شدم و احساس حقارت كردم.»
پزشك يادآوري كرد: «اما عصبانيت و احساس حقارت كه فقط دو بر چسب هستند و چه بسا اصلاً جنبهي واقعي نداشته باشند. واكنش عاطفي شما چه بود؟»
زن جواب داد «گمان ميكنم گريه را سردادم. احساس ميكردم كه نفسم تنگ شده» پزشك به طرف شوهر برگشت و گفت «آيا عمداً آن حرفها را زدي كه همسرت را ناراحت كني؟»
شوهر بيدرنگ جواب داد «نه، به خدا! نه، نميخواستم ناراحتش كنم، من واقعاً دوستش دارم.»
ـ بدون اعتماد و تفاهم متقابل، روند انتقاد ميتواند به شرطي شدن انتقاد جنسي منفي منتهي شود. پزشك ديگري حكايت زن و شوهري را تعريف ميكرد كه زندگي جنسي لذت بخش آنها به سردي گراييد؛ زيرا هر دوي آنها نسبت به انتقادات طرف مقابل، (اعم از واقعي يا واهي) واكنش بدي نشان ميدادند:
«هر بار كه يكي از آنها ميرنجيد، دفعهي بعد با رد كردن پيشنهاد طرف مقابل از او انتقام ميگرفت. پس از چندي، اختلافات آنها به حوزهي روابط جنسي نيز سرايت كرد و روابط جنسي آنها كه زماني از حالت فعالي برخوردار بود محدود و متوقف شد. آنها به جاي آن كه صادقانه به بيان رنجشهاي خود بپردازند، باخودداري از برقراري رابطهي جنسي، ناراحتي خود را ابراز ميكردند».
پوشش «راستگويي»
اگر چه در مورد بيپرده سخن گفتن دربارهي مسايل جنسي فراوان سخن گفته ميشود و بسياري از زن و شوهرها هم براي دستيابي به آن مصّر هستند، اما ذكر اين نكته لازم است كه هر چند رابطهي جنسي خوب، به گفتوگويي صريح و بيپرده بستگي دارد، اما درپارهاي موارد صراحت بيش ازحد، زيان آور است.
«كارل تاوريس» روانشناس مينويسد «درست است كه بايد رك و راست باشيم ولي بايد بدانيم چه وقت و چگونه؟ … بين راست نگفتن و دروغگويي تفاوت آشكاري وجود دارد. خودداري از پراندن يك حرف راست زيانبار، دروغگويي محسوب نميشود و اين تصميم خودپسندانه كه به هر قيمتي بايد راستگو بود، گاهي ميتواند خيلي گران تمام شود.»
انتقاد بيش از حد صادقانه، پوششي براي مقاصد پليد است كه غالباً هم نتايج بدي به بار ميآورد. مثلاً زني از شوهرش ميپرسيد آيا از رابطهي جنسيشان راضي هست يا نه؟ تحت شرايط عادي مرد ميتواند جواب مثبت بدهد و يا به نحوي از پاسخ طفره برود، اما اگر اين مرد مثلاً از موضوعي ناراحت باشد، كه ربطي هم به مسايل جنسي نداشته باشد، به صرف اين كه بايد راستگو بود، در جواب زن ميگويد: «نه چندان، روابط ما به ندرت جذاب بوده و تو اصلاً عشق بازي بلد نيستي.»
زني را در نظر بگيريد كه معمولاً به رضايت جنسي نميرسد. در اين گونه موارد با احساس و علاقهاي كه به شوهرش دارد ممكن است بگويد «خيلي عالي است، از اين كه همسري مثل تو دارم احساس خوشبختي ميكنم.» براي ايجاد وحدت بيشتر در زندگي زناشويي اين جواب بهتر از آن صداقت بيمعني است كه «اي … چي بگم؟ زياد نه» به عبارت ديگر، راستگويي و بيپرده صحبت كردن بدين معني نيست كه خود را موظف به گفتن حقايق آزاردهنده بدانيم، تنها هنگامي بايد چنين كنيم كه بدانيم نفع گفتنش بيشتر از نگفتن است.
مسالهي اساسي اين است كه بدانيم، يا دست كم حس كنيم، كه چه وقت صراحت و رك گويي در انتقاد ممكن است به جاي مفيد بودن، احساس طرف مقابل را جريحهدار كند. تاوريس ميگويد، صداقت سازنده بايد به بهبود مناسبات با ديگران كمك كند. صداقت مخرب فقط ميگويد، كه طرف مقابل غفلت كرده. بنابراين مهم است كه پيش از بيان يك انتقاد، آن مفهومي را كه در پس صداقت نهفته است درست ببينيم. از خودتان بپرسيد: چرا اين حرف را ميزنم؟ هدف از گفتن اين كلمات چيست؟ چرا دربارهي مسايل جنسي دارم «صداقت» بيشتري به كار ميبرم، تا دربارهي چيزهاي ديگر!؟
كلام آخر اين كه، زوجهايي كه قادرند مهمترين نيازها و احساسات جنسي خود را با يكديگر در ميان گذارند ـ كه خواه و ناخواه مشمول انتقاد نيز ميشود ـ به گفتهي خودشان آنهايي هستند كه روابط خوبي با يكديگر دارند. هلن كاپلان مشاور مسايل زناشويي ميگويد، «سعي در برقرار كردن روابط جنسي دلپذير، بدون ايجاد يك رابطهي كلامي موفقيتآميز، مانند سعي در ياد گرفتن تيراندازي با چشم بسته است.» با گفت و گو كردن، روابط جنسي به سطح بالاتري ارتقا مييابد، سطحي كه «برژيت برافي» در كتاب خود به نام «فلش» توضيح داده است:
ماركوس تصور ميكرد وقتي كه زن بگيرد، رابطهي جنسيشان در سكوتي عميق كه فقط صداي حركات خودشان قادر به شكستن آن است انجام خواهد شد اما نانسي دربارهي وظيفهاي كه بر عهدهي او بود با صدايي آرام و دلنشين برايش صحبت كرد، و احساسي را در او برانگيخت كه وقتي در اين كار توفيق يافت، تا مدتها لحن صداي او را در گوش خود احساس ميكرد.
