روانشناسی مُدرن

چرا این قدر كه به تغییر و تعویض لباس، وسایل و تجملات اهمیت مى‏دهند، براى ارتقاى سطح فكرى و تغییر رشد عقلى، اهمیت قائل نمى‏شوند؛ راه درمان چیست؟

انسان در دامان مادر طبیعت و چهاردیوارى تنگ عالم ماده چشم به جهان مى‏گشاید و از همان نخستین لحظه‏هاى زندگى‏اش، با طبیعت و محسوسات ارتباطى تنگاتنگ دارد.

لذت‏هاى گوناگون مادى را تجربه مى‏كند و با آنها انس و الفت عمیقى پیدا مى‏كند. گاهى این شیفتگى و علاقه به اندازه‏اى او را به دنیا وابسته و دل‏بسته مى‏سازد كه هیچ واقعیتى جز امور عادى و دنیوى را نمى‏پذیرد و هر حقیقتى را كه از حوزه ی ادراك حواس ظاهرى‏اش بیرون باشد، انكار كرده، آن را به باد تمسخر مى‏گیرد. این گونه بینش كه اصالت را به ماده و محسوسات مى‏دهد، همه ی هدف انسان را بهره‏مندى هر چه بیشتر از دنیا و لذت‏ها و موهبت‏هاى آن مى‏داند. توجه بیش از حدّ نیاز به مدهاى جدید و تجملات زندگى و تنوّع در بهره‏مندى هر چه بیشتر از مظاهر دنیا و صرف گوهر ارزنده ی عمر - كه سرمایه ی سعادت جاودانه ی انسان است - در غوطه‏ور شدن در گرداب لذت‏هاى ناپایدار و جلوه‏هاى فریباى دنیا، ثمره ی چنین باور و بینشى است.

در یك نظر كوتاه و دید سطحى ، لذت‏هاى دنیا ، نقد و در دسترس انسان و لذت‏هاى معنوى و عقلانى ، نسیه و دور از دسترس است و انسان محاسبه‏گر و سودجو، هرگز نقد را با نسیه فدا نمى‏كند. علم، تعقل و اندیشه از سنخ مجردات و از عالمى پاك، غیر از عالم ماده و محسوسات است.

راه حل این مشكل و درمان این بیمارى، اصلاح باور و تغییر بینش این گونه افراد است. انسان، ذاتاً سودجو و منفعت‏طلب است و همه كوشش و فعالیت او در زندگى ، براى رسیدن به سود و نفع بیشتر است. پى بردن به ارزش والاى تفكر، تعقل و رشد عقلانى و نقش اساسى و عمیق آن در سعادت انسان، مى‏تواند این نوع بینش و باور را دگرگون سازد.
اگر انسان این آگاهى و توجه را پیدا كند كه اولاً، سرشارترین سود و پایدارترین لذت ، رسیدن به قرب خداوند و فضایل و كمالات انسانى است و ثانیاً، نیل به این هدف مقدس، تنها با ترقى و عروج روحى ممكن است و ثالثاً، تعالى روح در پرتو تفكر، تعقل و اندیشه ی عمیق و بنیادین حاصل مى‏گردد ، آن گاه با دید دیگرى به دنیا و امور مادى مى‏نگرد و دنیا را گذرگاه و پلى براى رسیدن به سعادت واقعى و جاودان اخروى می داند.

انسانى كه طبعاً لذت‏گرا است و لذت‏هاى گوناگون مادى را بارها تجربه و لمس نموده، حاضر نیست به خاطر رسیدن به لذت‏هایى كه تنها نامى از آنها شنیده ، دست از لذت‏هاى نقد و آماده ی خود بردارد و به آمال و آرزوهاى خود پشت‏پا بزند؛ ولى اگر كسى با لذت‏هاى معنوى و روحى آشنا گردد، شیرینى یاد خداوند و مناجات با او را بچشد و شهد شیرینِ گذشت، عفو، احسان، تواضع و ایثار را در كام جانش احساس كند، به راحتى از كنار بسیارى از لذت‏هایى كه سال‏ها با آنها مأنوس و همدم بوده، مى‏گذرد و آن لذت‏ها در نظرش ناگوار و بى‏ارزش مى‏نماید.

هنگامى كه طفلى را از شیر مى‏گیرند و او را به زور از سینه ی مادر جدا مى‏كنند، اگر غذایى لذیذتر و گواراتر از شیر مادر ندهند، آرام و قرار از كودك گرفته مى‏شود؛ چون همه ی هستى و دارایى خود را بر باد رفته مى‏بیند؛ ولى با مزه مزه كردن غذاى جدید كه لذیذتر و دل چسب‏تر از شیر مادر است، رفته رفته او آرام مى‏گیرد و دیگر حاضر نیست این غذاى تازه و گوارا را با شیر مادر عوض كند.
پیامبر گرامى اسلام (ص) در حدیثى نورانى مى‏فرماید: «دو ركعت نماز در دل شب در نزد من، از دنیا و آن چه در آن است، ارزنده‏تر و دوست داشتنى‏تر است.»

اگر انسان - هر چند در مقیاسى محدود - با چنین لذت‏ها و زیبایى‏هایى آشنا گردد و قدر گوهر گران‏بهاى جان خود را بداند و از شكوه درون و حقیقت خود آگاه گردد و افق پرواز روح خود را درك كند ، خودش را رایگان به دنیا نمى‏فروشد و همه ی سرمایه ی هستى و حقیقت خود را فداى زر و زیور و تجملات بى‏پایه و سراب‏گون دنیا نخواهد كرد.
حضرت علی (ع) درباره ی ارزش جان انسان مى‏فرماید: «جز بهشت چیزى بهاى شما نیست؛ پس آن را به كمتر از این قیمت نفروشید.»